Nhiều luồng lạch ở tỉnh Nghệ An đã và đang bị bồi lắng nghiêm trọng gây khó khăn cho tàu thuyền ra vào, các cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá xuống cấp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển và kỳ vọng đề ra.
Cảng cá trăm tỷ đìu hiu vì tàu lớn không thể vào
Những ngày cuối tháng 3/2025, có mặt tại cảng cá cảng cá Cửa Hội (thuộc phường Nghi Hải, TP Vinh, Nghệ An). Theo ghi nhận, cảng nằm ở hạ du sông Lam, ngay sát cửa biển nên rất thuận tiện cho tàu cá ra vào bán hàng.
Tàu công suất lớn không thể vào cảng cá Cửa Hội vì luồng cạn.
Chưa hết, theo tìm hiểu, năm 2018, cảng được đầu tư hơn 106 tỷ đồng để nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng, đáp ứng tiêu chí cảng cá loại I, phục vụ nhu cầu neo đậu tàu thuyền và bốc xếp hàng hóa thủy sản khai thác trong ngư trường vịnh Bắc Bộ.
Cụ thể, dự án nâng cấp cảng cá Cửa Hội hướng đến phục vụ lượng hàng thủy sản qua cảng từ 15.000 tấn/năm trở lên, đáp ứng khả năng đón tiếp cho tàu cá có công suất đến dưới 800 CV và 120 lượt chiếc/ngày trở lên.
Vị trí thuận lợi, hạ tầng đồng bộ nhưng thực tế hiện nay chỉ một số thuyền nhỏ đánh bắt gần bờ và tàu công vụ của lực lượng chức năng cập cảng. Còn tàu công suất lớn, đánh bắt xa bờ dường như không có bóng dáng.
Dưới nước tàu thưa thớt, trên cảng khung cảnh càng đìu hịu. Nhà phân loại hải sản không một bóng người buôn bán, kinh doanh trở thành nơi đậu xe và tập kết ngư cụ của ngư dân. Cạnh đó, khu vực dịch vụ hậu cần có dấu hiệu xuống cấp, tuyến bờ kè xuất hiện vết nứt…
Khung cảnh đìu hiu tại cảng cá Cửa Hội
Ngư dân Nguyễn Hữu Dương (ở Nghi Hải, TP Vinh) cho biết: Cảng cá Cửa Hội những năm trước đây là nơi thường xuyên đón nhiều tàu cá các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Thanh Hóa ra vào, với khối lượng hải sản lên tới 30 - 40 tấn/tàu.
Từ năm 2021 trở lại đây một phần dịch Covid-19, một phần luồng lạch bị bồi lắng nghiêm trọng nên chỉ vào sáng sớm là có các tàu nhỏ ra vào, còn tàu to thì thưa thớt, từ đó kéo theo việc kinh doanh, buôn bán trên cảng cũng ảm đạm theo.
Qua tìm hiểu, tình trạng luồng lạch bồi lắng nghiêm trọng khiến tàu cá công suất lớn không thể vào cảng cá hay tránh trú cũng xảy ra từ nhiều năm nay tại Lạch Vạn (huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Theo thống kê chưa đầy đủ, trong năm 2024 đã có 9 tàu cá mắc cạn ở khu vực Lạch Vạn, gây thiệt hại lớn cho ngư dân.
Ông Lê Thế Hiếu - Trưởng phòng NN&PTNT huyện Diễn Châu cho biết: Luồng Lạch Vạn bị bồi lấp hàng chục năm nay, gây nhiều khó khăn, tốn kém chi phí cho ngư dân mỗi khi ra biển đánh bắt hoặc cập bờ bán hải sản.
Sau khi có Nghị định 67 và các chủ trương đổi mới, nâng cao công suất tàu đánh cá, nhiều ngư dân Diễn Châu đã đầu tư hàng tỷ đồng đóng tàu to, máy lớn để đánh bắt các ngư trường xa hơn. Thế nhưng, do luồng lạch cạn nên tàu lớn không vào cảng được, phải vào các cảng ở TP Vinh, Quỳnh Lưu, Hoàng Mai... thậm chí là các luồng lạch ở Thanh Hoá.
Trên các diễn đàn từ HĐND đến tiếp xúc đại biểu Quốc hội, cử tri đều phản ánh thực trạng này và kiến nghị các cấp chính quyền sớm có giải pháp khắc phục.
Luồng Lạch Vạn ở huyện Diễn Châu cũng đang bị bồi lắng nghiêm trọng.
Phương án nào để khơi thông luồng lạch
Cũng theo ông Lê Thế Hiếu - Trưởng phòng NN&PTNT huyện Diễn Châu, ghi nhận ý kiến của cử tri, UBND tỉnh Nghệ An đã giao Sở NN&PTNT kiểm tra và tham mưu cho UBND tỉnh hướng giải quyết. Sở đã mời các chuyên gia của Đại học Thuỷ Lợi về kiểm tra, nghiên cứu để tìm giải pháp tháo gỡ.
Sau khi dùng tàu rà soát luồng lạch, các chuyên gia cho biết, địa chất cảng lạch Vạn có đất cát nhiều nên dễ bị bồi lắng. Nếu thực hiện nạo vét cũng chỉ được một thời gian rồi đâu lại vào đó.
Một phương án khác được các chuyên gia đưa ra là tăng lưu lượng dòng chảy sông Bùng để tạo xói tự nhiên. Tuy nhiên, sông Bùng có hệ thống ba ra ngăn mặn nhằm phục vụ tưới tiêu sản xuất nông nghiệp và nuôi cá nước ngọt ở phía trong nên rất khó để tăng lưu lượng dòng chảy.
Theo lãnh đạo Ban quản lý Cảng cá Nghệ An: Hiện nay Nghệ An có các cảng cá lớn như Cửa Hội, Lạch Vạn cùng nhiều bến cá, cửa lạch khác bị bồi lắng nghiêm trọng. Thực trạng này gây khó khăn cho tàu thuyền ra vào, các cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá xuống cấp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển và kỳ vọng đề ra.
Theo thống kê chưa đầy đủ, trong năm 2024 đã có 9 tàu cá mắc cạn ở khu vực Lạch Vạn, gây thiệt hại lớn cho ngư dân.
Điểm đáng lưu ý, mặc dù những năm qua, nhiều cảng cá, khu neo đậu trên địa bàn được Nhà nước rất quan tâm, bố trí kinh phí nâng cấp xây dựng, mở rộng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho tàu thuyền ra vào neo đậu, tránh bão.
Tuy nhiên, các luồng lạch thường nạo vét được một thời gian thì bị bồi lắng trở lại khiến ngư dân gặp rất nhiều khó khăn, làm chậm nhịp tăng trưởng ngành thủy sản nói riêng, kinh tế biển Nghệ An nói chung.
Chia sẻ với báo chí, ông Trần Xuân Học - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An: Mới đây, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành quyết định số 4344/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển hạ tầng và cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2030.
Theo đó, đến năm 2030, có 7 cảng cá, 5 khu neo đậu tránh trú bão, các luồng lạch và các dịch vụ hậu cần nghề cá khác trên địa bàn sẽ được đầu tư nâng cấp, với tổng nguồn vốn đầu tư gần 2.400 tỷ đồng.
Được biết, trong số vốn đầu tư gần 2.400 tỷ đồng, ngân sách Trung ương là hơn 1.673 tỷ đồng, ngân sách tỉnh 71,5 tỷ đồng, ngân sách khác gần 604 tỷ đồng. Và trong 7 cảng cá được đầu tư xây dựng, nâng cấp, có 3 cảng cá loại 1, 2 cảng cá loại 2 và 2 cảng cá loại 3. Tổng năng lực bốc dỡ của 7 cảng cá là 154.500 tấn/năm, tương đương 83,51% sản lượng khai thác hải sản…