Bộ Tài chính đang dự thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi). Theo bộ này, việc sửa đổi Luật Quy hoạch nhằm xây dựng một khung pháp lý thống nhất, bao trùm mọi loại quy hoạch trên cả nước.

Luật mới được kỳ vọng trở thành công cụ hiệu quả để Nhà nước hoạch định không gian phát triển, khai thác tối đa cơ hội và khắc phục những bất cập hiện tại, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới – giai đoạn vươn lên mạnh mẽ, thịnh vượng.

Bổ sung không gian biển, làm rõ chức năng từng loại quy hoạch

Một trong những thay đổi quan trọng nhất trong dự thảo là mở rộng hệ thống quy hoạch quốc gia từ 4 lên 5 nhóm. Theo đó, quy hoạch không gian biển quốc gia được tách riêng thay vì xếp vào nhóm quy hoạch ngành quốc gia như quy định hiện hành. Đây không chỉ là sự thay đổi về kỹ thuật pháp lý mà còn thể hiện tư duy phát triển bền vững gắn với chủ quyền và tiềm năng kinh tế biển.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng nhấn mạnh lại vị trí và vai trò của từng loại quy hoạch trong hệ thống, trong đó quy hoạch tổng thể quốc gia tiếp tục được xác định là định hướng chiến lược cao nhất, có giá trị pháp lý nền tảng cho việc lập quy hoạch ở các cấp và ngành. Sự phân định rõ ràng chức năng và thứ bậc này được kỳ vọng sẽ giảm xung đột giữa các quy hoạch, đồng thời nâng cao hiệu lực chỉ đạo từ trung ương xuống địa phương.

Tích hợp là điểm nghẽn lớn trong thực tiễn. Dự thảo lần này chia tích hợp thành hai hướng: Tích hợp ngang là phối hợp các ngành trong cùng một cấp; tích hợp dọc là sự thống nhất giữa các tầng từ trung ương đến địa phương.

Tức là, những lĩnh vực kỹ thuật cao như quốc phòng, năng lượng, viễn thông… được phép có quy hoạch riêng nếu việc tích hợp không khả thi. Đây là điểm tiến bộ để dung hòa giữa tính đồng bộ và đặc thù. Cách tiếp cận này mở đường cho việc áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật cao trong một số ngành chiến lược mà không làm ảnh hưởng đến sự thống nhất chung của hệ thống quy hoạch quốc gia.

Đẩy nhanh tiến độ, thúc đẩy chuyển đổi số và liên kết vùng

Một thay đổi đáng chú ý khác là rút ngắn thời gian lập quy hoạch cấp tỉnh từ 30 tháng xuống còn 24 tháng. Đây là điều chỉnh nhằm khắc phục tình trạng chậm tiến độ phổ biến, vốn đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đầu tư công và hoạt động sản xuất kinh doanh tại nhiều địa phương.

Dự thảo cũng quy định rõ hơn trách nhiệm của cơ quan tổ chức lập quy hoạch trong việc lựa chọn đơn vị tư vấn, kiểm soát chất lượng đầu ra và thực hiện giám sát độc lập. Cơ chế hậu kiểm cũng được bổ sung nhằm tăng tính ràng buộc trong quá trình triển khai.

Một điểm mới là quy hoạch đô thị và quy hoạch nông thôn sẽ không còn tích hợp cứng vào quy hoạch cấp tỉnh mà được xác định là quy hoạch kỹ thuật chuyên ngành. Tuy nhiên, để đảm bảo tính thống nhất và tránh chồng chéo, các quy hoạch này vẫn phải đảm bảo sự kết nối về không gian và hạ tầng với quy hoạch cấp tỉnh. Điều này vừa tạo dư địa cho sự linh hoạt, vừa giữ được sự điều tiết đồng bộ từ cấp tỉnh trở lên.

Dự thảo yêu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu quy hoạch quốc gia trên nền tảng số, liên thông với dữ liệu đất đai, giao thông, xây dựng, môi trường và các lĩnh vực khác. Điều này nhằm tăng cường tính minh bạch, hỗ trợ quá trình lập, thẩm định và giám sát quy hoạch một cách đồng bộ. Việc chuyển đổi số trong lĩnh vực quy hoạch cũng mở ra khả năng ứng dụng công nghệ dự báo, mô phỏng phát triển đô thị và kiểm soát rủi ro môi trường một cách chủ động.

Ngoài ra, các quy định về xử lý xung đột giữa quy hoạch mới và các quy hoạch cũ trong giai đoạn chuyển tiếp cũng được làm rõ hơn, góp phần tránh đứt gãy trong triển khai các dự án đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội. Đây là bước điều chỉnh quan trọng để giữ ổn định chính sách và bảo đảm niềm tin của nhà đầu tư trong bối cảnh chuyển tiếp quy định pháp luật.