Air India điêu đứng vì sức ép từ hàng không giá rẻ

Máy bay của hãng hàng không Quốc gia Ấn Độ Air India

Khó bán dù chỉ 1 cổ phiếu

Khoảng trung tuần tháng 7 này, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã thông qua kế hoạch bán toàn bộ hoặc một phần Công ty TNHH Air India. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định, dù chỉ bán số cổ phần tối thiểu của công ty 85 năm tuổi, thua lỗ này cũng không hề dễ dàng.

Khoảng 20 năm trước, Chính phủ Ấn Độ đã tính tới kế hoạch bán cổ phần nhưng không thành vì tranh cãi chính trị kịch liệt. Hiện nay, chính quyền New Delhi chưa quyết định sẽ bán như thế nào, với giá bao nhiêu và quan trọng hơn cả là chính phủ sẽ giải quyết các khoản nợ chồng chất ra sao. “Để tìm ra người sẽ mua toàn bộ Air India bao gồm tất cả các tài sản, chi nhánh…, gánh toàn bộ trách nhiệm nợ còn lại là rất khó”, nguyên Cục trưởng Tổng cục Hàng không dân dụng Ấn Độ Kanu Gohain nhận định. Nhưng theo ông, hơn hết, “tiền thuế của người dân đã và đang đổ vào một tổ chức điều hành các hoạt động không hiệu quả và kém cỏi. Đó mới là trách nhiệm pháp lý lớn nhất”. 

Về phần mình, người phát ngôn Air India từ chối bình luận. Văn phòng Cục trưởng Cục Hàng không dân dụng Ashok Gajapathi Raju nhiều lần không trả lời yêu cầu phỏng vấn. Tháng 5 vừa rồi, Bộ Tài chính Ấn Độ Arun Jaitley cho biết, tiền chi cho Air India đáng lẽ nên để sử dụng cho giáo dục.

Vì đâu nên nỗi? 

Air India khởi đầu từ cái tên Tata Airlines vào năm 1932, do doanh nhân Jehangir Ratanji Dadabhoy Tata thành lập và sau đó trở thành sở hữu Nhà nước. Hãng này nhanh chóng nổi tiếng toàn Ấn Độ và thế giới với những quảng cáo có sự góp mặt của các diễn viên Bollywood, phục vụ rượu sâm-panh thượng hạng trên máy bay và thuê hẳn họa sĩ siêu thực Salvador Dali chỉ để thiết kế mẫu gạt tàn bằng sứ. Air India đang là hãng hàng không quốc gia có 5 công ty chi nhánh, 1 công ty liên doanh và 27.000 lao động.

Nhưng, thị trường hàng không phát triển nhanh, cạnh tranh khốc liệt đẩy Air India vào tình thế khó khăn. Thị phần trong nước bị thu hẹp từ 35% xuống còn 13% trong 10 năm khi phải cạnh tranh với các hãng hàng không giá rẻ như IndiGo, SpiceJet. Không chỉ vậy, hãng còn phải đấu chọi với các hãng hàng không nước ngoài như Emirates, Etihad và Singapore Airlines. Một yếu tố khác đó là vì thuế nên giá nhiên liệu máy bay tại Ấn Độ cũng đắt nhất châu Á đẩy hãng này buộc phải bán vé dưới mức chi phí do cạnh tranh khốc liệt. Hãng này phải cầu cứu Chính phủ cứu trợ 4,5 tỷ USD  để tiếp tục bay vào năm 2012.

Tính tới tháng 3/2016, lợi nhuận hoạt động của công ty đạt khoảng 1 tỷ rupees (tương đương 15 triệu USD) chủ yếu nhờ giá dầu giảm. Nhưng họ vẫn thua lỗ 38,4 tỷ rupees. Theo Bloomberg, Air India đang gánh khoản nợ khoảng 8 tỷ USD.

Mua Air India, nhà đầu tư được gì?

Dù thua lỗ nhưng Air India đã xây dựng được nền tảng với hơn 100 điểm đến trong nước và nước ngoài, vận chuyển hơn 12 triệu hành khách/năm, đáp ứng 13% nhu cầu thị trường, do đó Air India vẫn được đánh giá là hãng hàng không lớn. Không chỉ vậy, hãng còn có quyền đỗ tại tất cả các sân bay trên toàn cầu cùng dịch vụ khai thác dưới mặt đất và dịch vụ kỹ thuật trong nhà.

Hơn hết, cựu Giám đốc điều hành Air India, ông Jitender Bhargava cho biết, Chính phủ gần như chắc chắn sẽ hỗ trợ tài chính để hấp dẫn các nhà đầu tư.

Hiện nay, đã có một bên mua thể hiện quan tâm là IndiGo - hãng hàng không thương mại tư nhân lớn nhất Ấn Độ. Trong thông báo ngày 28/6, hãng này cho biết sẵn sàng mua tất cả các hoạt động quốc tế của Air India hay thậm chí toàn bộ hoạt động kinh doanh của hãng hàng không. Song, các nhà đầu tư của IndiGo có vẻ không vui mừng khi 2 ngày sau thông báo, cổ phiếu của công ty đã sụt giảm 8%, thổi bay hơn nửa tỷ USD từ giá trị thị trường của công ty.

Để trấn an các nhà đầu tư, chủ sở hữu của IndiGo - hai tỷ phú Rahul Bhatia và Rakesh Gangwal - thực hiện cuộc gọi hội nghị để thông báo, hãng hàng không giá rẻ này muốn khởi động dịch vụ bay đường dài giá rẻ và các hoạt động quốc tế của Air india sẽ giúp thúc đẩy kế hoạch này. Mua lại Air India sẽ giúp IndiGo lập tức sở hữu các tuyến nước ngoài và lực lượng nhân công giàu kinh nghiệm mà không mất thời gian đào tạo. 

Song, nhiều chuyên gia như ông Robert Mann, người đứng đầu Cơ quan tư vấn hàng không R.W. Mann & Co. tại New York cho rằng, Air India vốn là một mớ hỗn độn với bộ máy cồng kềnh. Bất cứ ai có ý định nghiêm túc để mua hãng hàng không này đều ra điều kiện được tự do tái cơ cấu (liên quan tới việc cắt giảm việc làm, hoàn toàn kiểm soát tài chính của hãng). “Điều này đồng nghĩa, chính phủ sẽ phải buông tay hoàn toàn khỏi hãng hàng không này”, ông Mann nhận định.

Air India chia hàng ghế dành riêng cho phụ nữ