“Bà đầm thép” giúp kinh tế Nga đứng vững trước trừng phạt

Kể từ khi nổ ra xung đột Nga - Ukraine, rất nhiều chuyên gia dự đoán, nền kinh tế Nga khó lòng đứng vững trước hàng loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây. Nhưng hai năm sau, mọi thứ đang diễn biến theo chiều ngược lại, kinh tế Nga vẫn tăng trưởng ấn tượng.

Và người đứng sau ông Putin chèo lái, đưa kinh tế Nga vượt sóng gió không ai khác là "bà đầm thép" Elvira Nabiullina, đương kim Thống đốc Ngân hàng trung ương Nga.

Trái ngược dự đoán

Kể từ khi nổ ra xung đột Nga - Ukraine, rất nhiều chuyên gia dự đoán, nền kinh tế Nga khó lòng đứng vững trước hàng loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây. Nhưng hai năm sau mọi thứ diễn biến theo chiều ngược lại. 

Tổng thống Putin trao đổi với bà Nabiullina.

Hồi đầu tháng 2/2024, Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin thông báo, kinh tế nước này tăng trưởng 4% trong năm 2023, vượt xa mức dự báo 2,7% mà Ngân hàng trung ương Nga đưa ra hồi tháng 1/2023.

Trong báo cáo tháng 1/2024, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng nâng dự báo tăng trưởng của nền kinh tế Nga trong năm 2024 lên 2,6%, cao hơn mức 1,1% mà tổ chức này đưa ra hồi tháng 10/2023. Con số này cao hơn đáng kể so với các nước đang trừng phạt Nga như: Anh (0,6%) và Liên minh châu Âu - EU (0,9%).

Một trong những lý do giải thích cho khả năng phục hồi này là sự độc lập và mạnh mẽ của Ngân hàng trung ương Nga. Chính các hãng truyền thông phương Tây như Business Insider cũng thừa nhận điều này và khẳng định, bà Elvira Nabiullina đóng vai trò quan trọng.

Ông Daniel McDowell, Giáo sư tại Đại học Syracuse chuyên về kinh tế chính trị quốc tế nhận định, bà Nabiullina đã giữ vững ổn định nền kinh tế Nga bất chấp áp lực kinh tế khổng lồ từ các lệnh trừng phạt. 

Ông đánh giá cao "nữ tướng" ngành ngân hàng của Nga trong việc kiểm soát dòng vốn và chính sách tiền tệ để ổn định đồng ruble: "Nếu không có những sách lược của bà Nabiullina, điều kiện sống của người dân Nga có thể lao dốc".

Người được ông Putin lựa chọn

Bà Nabiullina sinh năm 1963 ở Ufa, miền Trung nước Nga, lớn lên trong gia đình gốc Tatars, một nhóm thiểu số tại Nga. Dù cha là lái xe, mẹ là nhân viên nhà máy, nhưng từ những năm 70 của thế kỷ trước, bà Nabiullina đã được học tiếng Pháp, âm nhạc cổ điển, đọc sách tiểu thuyết kinh điển của các nhà văn Lev Tolstoy, Fyodor Dostoevsky, Franz Kafka.

Thống đốc Ngân hàng trung ương Nga Elvira Nabiullina. Ảnh: Reuters.

Sau này, bà theo học kinh tế tại trường Đại học Quốc gia Moscow. Đây là nơi bà quen chồng là ông Yaroslav Kuzminov, một giảng viên của trường. Hiện chồng bà là người sáng lập trường Kinh tế cao cấp, một học viện danh tiếng ở Nga. Cả hai có với nhau một con trai. 

Chính quãng thời gian theo học tại Đại học quốc gia Moscow, bà Nabiullina đã biết đến những lý thuyết của kinh tế phương Tây. Đây là những kiến thức hữu dụng để sau này bà áp dụng trong nền kinh tế chuyển đổi thời hậu Xô-viết. 

Năm 1991, bà làm việc tại Ủy ban Công nghiệp và Khoa học của Liên Xô. Năm 1994, bà gia nhập Phòng đổi mới của Bộ Kinh tế Nga. Có thời điểm bà rời khỏi chính trường, nhưng chỉ hai năm sau lại được mời trở lại làm cấp phó của ông Herman Gref khi ông làm Bộ trưởng Bộ Kinh tế Nga (nay là Giám đốc điều hành của Ngân hàng Sberbank).

Năm 2003, bà tiếp tục rời khỏi vị trí này để sang một tổ chức cố vấn, nhưng bất ngờ năm 2007, được đích thân ông Putin mời về, thay thế vị trí của ông Gref làm Bộ trưởng Bộ Kinh tế.

Lời mời này đánh dấu bước ngoặt trong sự nghiệp của bà. Vì chỉ 6 năm sau, khi ông Putin quay trở lại làm Tổng thống Nga, đã bổ nhiệm bà trở thành người đứng đầu Ngân hàng trung ương. 

Nhận được đề cử, bà Nabiullina đã dùng hai từ để cảm ơn ông Putin, đó là "tin tưởng" và "thấu hiểu". Tin tưởng vì đã giao cho bà trọng trách này và thấu hiểu trách nhiệm, sự khó khăn về chuyên môn trong công việc. 

Quyết định bổ nhiệm bà Nabiullina làm Thống đốc Ngân hàng trung ương vào năm 2013 đã đưa bà trở thành ngôi sao quốc tế. Vào thời điểm đó, bà là người phụ nữ đầu tiên lãnh đạo một Ngân hàng trung ương của nhóm G8.

Chỉ một năm sau nhậm chức, bà đã chứng minh năng lực khi giúp nước Nga đứng vững trước hàng loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây vì Moscow sáp nhập bán đảo Crimea. Trong con mắt các nhà tài chính phương Tây, nhiều chuyên gia đánh giá bà là người làm việc hiệu quả, chuyên nghiệp và thực tế.  

Từng muốn nghỉ việc vì quá áp lực

Không chỉ giúp Nga vượt "cơn bão" trừng phạt, năm 2022, sau quyết định phát động chiến dịch quân sự của ông Putin, "nữ tướng" ngành ngân hàng tiếp tục giúp Nga đứng vững trước hàng loạt lệnh trừng phạt bủa vây trong thời gian ngắn.

Bà Nabiullina đã giúp nước Nga vượt qua thử thách vô tiền khoáng hậu.

Là phụ nữ, đối mặt với áp lực sống còn, không phải lúc nào người phụ nữ này cũng cứng rắn. Có lúc, bà lo lắng đến mức muốn nghỉ việc. Song, Tổng thống Nga đã bác đơn từ chức của Nabiullina. Trước sự động viên của ông Putin, bà tiếp tục thêm nhiệm kỳ 5 năm nữa. 

Và con mắt của nhà lãnh đạo Điện Kremlin quả không sai. Cho đến thời điểm này, bà đã giúp nước Nga vượt qua thử thách vô tiền khoáng hậu. Bất chấp chiến sự kéo dài và điều kiện kinh doanh thay đổi chóng mặt, tỷ lệ thất nghiệp đang ở mức thấp kỷ lục và tiền lương tăng vọt.

Bà Nabiullina được đánh giá đã thành công trong việc sử dụng nhiều đòn bẩy khác nhau, chẳng hạn như đòn bẩy về lãi suất và kiểm soát tiền tệ, theo hướng có lợi cho nền kinh tế.

Trong thời gian điều hành tài chính giữa sóng gió, nữ thống đốc nhiều lần thể hiện quan điểm đặt chính trị sang một bên và tập trung vào việc cứu nền kinh tế trước các lệnh trừng phạt. 

Trong một đoạn video bị rò rỉ vài ngày sau khi Nga thực hiện chiến dịch đặc biệt tại Ukraine, bà Nabiullina đã kêu gọi nhân viên Ngân hàng trung ương: "Tôi biết điều đó không dễ, nhưng thực sự, chúng ta đừng tranh luận chính trị ở nơi làm việc, ở nhà, trên mạng xã hội. Mải mê tranh luận sẽ đốt cháy sức lực làm việc".

Trong nội bộ chính phủ Nga cũng có không ít quan chức bất đồng với chính sách điều hành tài chính của bà, nhưng Tổng thống Putin vẫn dành cho bà sự ủng hộ mạnh mẽ.