Bộ Công thương “quay xe”, đề xuất 3 phương án mua điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu?

Sau khi giữ quan điểm "giá 0 đồng" ở nhiều dự thảo nghị định quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN), Bộ Công thương sau đó đã điều chỉnh lại cách hiểu là "không mua bán dưới mọi hình thức", sau khi dư luận có nhiều tranh cãi.

Tuy nhiên, ở dự thảo mới nhất, Bộ này lại đề xuất các phương án giá để mua điện dư từ loại hình này.

Ba phương án mua điện dư

Theo đề xuất mới, về việc xác định điện dư không dùng hết được bán lên lưới quốc gia, Bộ Công thương đưa ra ba phương án:

Phương án 1: ĐMTMN tự sản, tự tiêu sẽ bị khống chế công suất phát điện dư lên lưới điện quốc gia không quá 10% tổng công suất lắp đặt. Việc này có thể thực hiện bằng giải pháp lắp đặt bổ sung thiết bị điều khiển công suất phát (Limit export).

Phương án 2: ĐMTMN tự sản, tự tiêu được thanh toán 10% sản lượng điện trên tổng sản lượng điện dư phát lên lưới điện quốc gia, được ghi nhận trên hệ thống đo đếm điện năng mua bán với khách hàng.

Phương án 3: ĐMTMN tự sản, tự tiêu được thanh toán 10% sản lượng trên tổng sản lượng điện khách hàng mua từ lưới điện quốc gia được ghi nhận bởi hệ thống đo đếm điện năng mua bán với khách hàng.

Bộ Công thương đánh giá, phương án 1 có chi phí giá thành cao, hạn chế khuyến khích đầu tư. Phương án 3 có sản lượng điện dư được thanh toán sẽ nhiều hơn phương án 2.

Vì vậy, để bảo đảm tính khuyến khích, đơn giản trong thực hiện, tiết kiệm chi phí đầu tư nhưng không xảy ra tiêu cực và lãng phí nguồn lực xã hội, Bộ Công thương đề xuất thực hiện theo phương án 2.

Về giá mua điện dư, Bộ Công thương cũng đưa ra ba phương án.

Phương án 1 là áp dụng bằng bình quân giá điện năng theo chi phí tránh được hàng năm do Bộ Công thương ban hành.

Phương án 2 là lấy bằng giá biên thị trường điện (SMP) từng giờ (không bao gồm giá CAN - giá công suất thị trường) và trừ đi chi phí phân phối trên 01 kWh.

Tuy nhiên, cả hai phương án này đều phức tạp. Do đó, để đơn giản trong thực hiện, Bộ Công thương đề xuất phương án 3 là trước mắt tạm áp dụng giá mua điện dư phát lên lưới từ 600 đến 700 đồng/kWh. Giá này sẽ được xem xét, điều chỉnh hàng năm để đảm bảo khuyến khích phù hợp với từng thời kỳ phát triển của hệ thống điện quốc gia.

Bộ Công thương cho hay, với tính toán theo số liệu của năm 2023, cả 3 phương án đều cho kết quả tương đương nhau, xấp xỉ từ 600 đến 700 đồng/kWh. Vì thế, Bộ này đề xuất mức giá tạm là 671 đồng/kWh (theo EVN tính toán chi phí tránh được bình quân năm 2023).

Vì sao thay đổi đề xuất?

Việc liên tục thay đổi các đề xuất như vậy, Bộ Công thương lý giải, trước đó, bộ đã có báo cáo thể hiện quan điểm chưa xem xét giá mua bán điện dư trong thời điểm hiện nay, vì mục tiêu điện mặt trời mái nhà để nhằm mục đích tự sản, tự tiêu cho chính tổ chức, cá nhân khi thực hiện phát triển.

Tuy nhiên, sau khi nhận được chỉ đạo của Lãnh đạo Chính phủ về việc nghiên cứu thí điểm việc sản xuất điện dư không dùng hết thì được bán lên lưới điện quốc gia không quá 10% tổng công suất, Bộ Công thương đã mời Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) họp bàn và đưa ra đề xuất mới.

Bộ này cũng đã dự thảo báo cáo để gửi Phó thủ tướng Chính phủ.

Đồng thời, thiết kế các giải pháp, điều kiện cần thiết để không xảy ra tiêu cực, tham nhũng, lãng phí nguồn lực xã hội đã được quy định tại các điều khoản của dự thảo nghị định.

Lãnh đạo Chính phủ cũng yêu cầu, Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan bảo đảm tính pháp lý của nghị định và các quy định hiện hành, trong đó có Quy hoạch điện VIII.

Song, cho ý kiến tại cuộc họp, đại diện Bộ Tư pháp cho rằng, việc mua bán điện dư trên hệ thống điện quốc gia là chưa phù hợp với Quy hoạch điện VIII. Nghị định cần thẩm định trong trường hợp Thủ tướng, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà thống nhất phương án đề xuất của Bộ Công thương…

Tiếp thu các ý kiến tại cuộc họp, Bộ Công thương đã hoàn thiện dự thảo nghị định theo các phương án đã đề xuất nêu trên (bổ sung tại khoản 7 Điều 8).

Với lộ trình thực hiện như vậy, bộ này khẳng định, những ngày qua, dư luận cho rằng Bộ Công thương không nhất quán trong việc ban hành, xây dựng cơ chế, chính sách trong vấn đề này là không chính xác.