Bộ trưởng GD&ĐT: 12 nghìn tỷ chỉ chi học bổng cho 9.000 tiến sỹ

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ trao đổi với báo giới bên hành lang Quốc hội sáng 16/11

Bên hành lang Quốc hội sáng 16/11, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ trao đổi với báo chí về việc Bộ này đang xin ý kiến cho dự thảo đề án Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, trong đó mục tiêu là đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ khoảng 9.000 người với kinh phí dự kiến 12.000 tỷ đồng.

Đề xuất chi gần 12 nghìn tỷ để đào tạo 9.000 tiến sĩ

Thưa Bộ trưởng, tại sao Bộ GD&ĐT lại đặt mục tiêu đào tạo tiến sĩ rất lớn trong đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên?

Tỷ lệ tiến sĩ ở nước ta hiện nay khoảng 21%, quá thấp. Theo đề án 911 phải đạt 35%. Nếu đề án được duyệt, chúng ta có 9.000 tiến sĩ thì cũng mới đáp ứng được 30%. 

9.000 tiến sĩ này cũng không phải là đào tạo mới hoàn toàn và đề án này cũng không phải là đề án mới. Đây là đề án chỉnh sửa từ đề án 911, trong đó tập trung rất sâu vào việc thu hút các tiến sĩ đã đào tạo ở nước ngoài về làm việc. Đồng thời, tạo cơ chế, chính sách làm sao để cho các tiến sĩ làm việc tốt, đặc biệt là với các tiến sĩ kiêm nhiệm. 

Việc đào tạo tiến sĩ cũng không phải đào tạo tràn lan. Chúng ta không tập trung vào số lượng mà tập trung vào chất lượng để đáp ứng được yêu cầu đào tạo.

Để đảm bảo chất lượng đào tạo tiến sĩ với số lượng lớn như dự thảo, Bộ sẽ kiểm soát thế nào, thưa ông?

Hiện nay, Bộ quản lý chặt chẽ bằng quy chế đào tạo tiến sĩ, kiểm tra rất nghiêm minh. Vai trò quản lý nhà nước được đề cao thông qua kiểm định chất lượng và giám sát, đưa ra quy chế đào tạo tiến sĩ với chuẩn từng bước tiếp cận quốc tế.

Cách tiếp cận của đề án này là Nhà nước định hướng và hỗ trợ chứ không làm thay. Còn các cơ sở giáo dục đào tạo và bản thân người đi học phải có trách nhiệm, đảm bảo chất lượng. Nếu người đi học đáp ứng được các tiêu chuẩn, yêu cầu thì sẽ được nhà nước cấp học bổng, có thể toàn phần, có thể một phần. Như vậy sẽ mở rộng đối tượng ra, tất cả mọi người đều có thể tham gia, cũng không phân biệt công lập hay tư thục.

Vai trò của Bộ là ban hành các quy chuẩn. Chẳng hạn vừa rồi Bộ đã ban hành quy chế là học phải có thời gian tập trung, phải có một bài đăng tạp chí quốc tế…, học viên đáp ứng được thì mới công nhận. Như vậy, với cách tiếp cận này, cơ sở đào tạo dần tiến tới tự chủ và có trách nhiệm chia sẻ, họ sẽ có trách nhiệm hơn.

Việc đào tạo tiến sĩ sẽ dùng đến nguồn kinh phí dự kiến 12.000 tỷ đồng. Số tiền này sẽ được sử dụng ra sao, thưa Bộ trưởng?

Kinh phí này sẽ không rót về cơ sở đào tạo mà là sẽ chi trực tiếp cho những người đáp ứng được các tiêu chuẩn để được nhận học bổng. Tức là số tiền này là dạng học bổng, ai dành được thì được hưởng, được nhà nước ưu đãi đào tạo, chứ không phải chia tiền rót về địa phương, rót về các cơ sở.

Không đào tạo ồ ạt rồi tiến sỹ tự đi tìm việc

Thực tế nhiều người đi học bằng ngân sách nhà nước nhưng sau đó không trở về nước. Vậy đâu là cơ chế để thu hút nhân tài trở về trong đề án này?

Điều quan trọng là đào tạo phải gắn với nhu cầu sử dụng. Người sử dụng lao động có nhu cầu tuyển dụng, cử người đi học, chứ không phải cứ đào tạo ồ ạt ra rồi tiến sĩ tự đi tìm việc.

Các cơ sở đào tạo phải có trách nhiệm, chủ động để quy hoạch và phát triển đội ngũ, trong đó có đội ngũ đào tạo. Căn cứ vào đó thì Bộ hỗ trợ bằng cơ chế chính sách, chứ không phải đề án là cử đi học, cắt biên chế rồi đi đào tạo xong không về.

Tổng số tiền không thay đổi, thậm chí trong số tiền đã được quốc hội phê duyệt chi, không nhất thiết cứ phải dùng hết mà phải căn cứ vào chất lượng đào tạo, nếu không tiêu hết thì trả lại Chính phủ.

Tôi nhấn mạnh lại quan trọng nhất là chất lượng đào tạo. Trong đề án này đề cao trách nhiệm của cơ sở đào tạo và người đi học. Còn vai trò của Bộ Giáo dục là đưa ra cơ chế chính sách và định mức, để làm sao định mức đề ra không quá chênh với định mức của các tổ chức khác và khuyến khích người đi học.

Có ý kiến cho rằng muốn nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên thì phải song song với việc nâng cao thu nhập cho họ?

Đây là vấn đề rất lớn. Hiện nay Bộ đang rà soát lại chuẩn giáo viên, chuẩn hiệu trưởng, chuẩn cán bộ quản lý nhà nước về giáo dục. Khi cải tiến chuẩn theo hướng tốt lên thì lương cũng phải đi theo. Tất nhiên Bộ không quyết định được vấn đề lương giáo viên. Thế nên Bộ đã làm việc với Bộ Nội vụ để cùng thống nhất trong thang bảng lương, để làm sao triển khai thật tốt Nghị quyết 29 là "giáo viên được hưởng thang bậc lương cao nhất".

Đồng thời, Bộ cũng đang sửa Luật Giáo dục, trong đó thang bảng lương gắn với trách nhiệm đội ngũ. Khi mà yêu cầu nhà giáo phải cao hơn về chuẩn kiến thức, kỹ năng, đáp ứng yêu cầu đổi mới ngành giáo dục căn bản, toàn diện thì chế độ cũng phải phù hợp. Còn nếu chỉ yêu cầu giáo viên phải nâng cao chất lượng mà chế độ vẫn như cũ thì rất khó.

Đến nay, qua làm việc sơ bộ, các Bộ trưởng cơ bản cũng thống nhất ủng hộ tinh thần này. Vấn đề trách nhiệm phải đi cùng với quyền lợi không đơn giản, nhưng phải làm.

Nhóm vấn đề nóng nào chờ 4 Tư lệnh ngành tại phiên chất vấn?