Cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành sẽ giải quyết điểm nghẽn hạ tầng giao thông khu vực

Động lực thúc đẩy phát triển khu vực Đông Nam Bộ và Tây Nguyên

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thắng cho biết: Theo quy hoạch, mạng lưới đường bộ cao tốc gồm 41 tuyến với tổng chiều dài khoảng 9.014km. Cả nước hiện đã đưa vào khai thác khoảng 1.892km đường cao tốc, đang xây dựng 1.600km. Trong đó, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ cơ bản hoàn thành vào năm 2025.

Với tuyến Gia Nghĩa - Chơn Thành, thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Tây, đây là trục giao thông quan trọng, kết nối vùng Tây Nguyên với vùng Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và TP.HCM.

"Đầu tư cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành sẽ giải quyết điểm nghẽn về hạ tầng giao thông, tạo không gian phát triển mới, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh khu vực vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên. Bộ Chính trị đã có nghị quyết định hướng đầu tư cao tốc này", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.

Theo quy hoạch, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành có quy mô 6 làn xe. Giai đoạn phân kỳ đầu tư với chiều dài khoảng 128,8km (đi qua địa phận tỉnh Đắk Nông 27,8km, qua địa phận tỉnh Bình Phước 101km), quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh, giải phóng mặt bằng một lần 6 làn xe. Tổng mức đầu tư dự án này khoảng 25.540 tỷ đồng, gồm 12.770 tỷ đồng vốn Nhà nước và 12.770 tỷ đồng vốn do nhà đầu tư thu xếp.

Với số vốn Nhà nước, Chính phủ kiến nghị Quốc hội chấp thuận bố trí 8.770 tỷ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi thường xuyên của ngân sách Trung ương năm 2022 và 1.500 tỷ đồng từ nguồn dự phòng của kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh, việc đầu tư dự án sẽ từng bước hoàn thành mạng lưới cao tốc theo quy hoạch, mở ra không gian phát triển mới cho các địa phương và tăng cường liên kết vùng nói chung và liên kết nội vùng nói riêng, tạo động lực, sức lan tỏa, thuận lợi kết nối với cảng hàng không quốc tế Long Thành và cảng Cái Mép - Thị Vải, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, giúp tăng cường việc bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cần đánh giá kỹ về khả năng bố trí nguồn lực, đánh giá tác động của việc triển khai cùng lúc nhiều dự án hạ tầng đối với khả năng giải ngân, hấp thụ vốn, sự cân đối và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực, năng lực quản lý, khả năng gây ra tình trạng khan hiếm và tăng giá nguyên vật liệu, để bảo đảm hiệu quả trong việc sử dụng vốn đầu tư. Một số ý kiến đề nghị bổ sung đánh giá tác động của Dự án đến phát triển kinh tế - xã hội của địa phương để làm rõ hơn sự cần thiết, cấp thiết của dự án.

Cho ý kiến về dự án, các ủy viên Thường vụ Quốc hội đánh giá cao vai trò của dự án cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Chủ tịch Ủy ban Dân tộc Quốc hội Hầu A Lềnh khẳng định, tuyến cao tốc này là ước mơ bao đời của người dân Tây Nguyên khi kết nối vùng Tây Nguyên tới Đông Nam Bộ.

Đại diện hai địa phương có tuyến cao tốc đi qua, Bí thư Tỉnh ủy Bình Phước Nguyễn Mạnh Cường khẳng định: Đây là dự án quan trọng góp phần phát triển của hai tỉnh Bình Phước và Đắc Nông nói riêng và cả khu vực Tây Nguyên, Đông Nam Bộ. Hai tỉnh đã chủ động trong việc chuẩn bị cho dự án từ sớm, đã có kế hoạch, phương án để giải phóng mặt bằng thuận lợi khi dự án triển khai.

Thống nhất trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư tại kỳ họp thứ 7

Giải đáp về phạm vi hướng tuyến của cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết: Cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành theo quy hoạch có chiều dài 140km, điểm đầu kết nối với quốc lộ 14 tại phía bắc thị xã Gia Nghĩa.

Trong quá trình nghiên cứu, tỉnh Đắk Nông đề xuất lựa chọn điểm đầu dự án có thay đổi là ở khu vực phía Nam, chiều dài giảm 15,5km, với 3 lý do:

Thứ nhất, khu vực phía Bắc thị xã Gia Nghĩa chưa đầu tư các khu kinh tế, khu công nghiệp và các hạ tầng khác.

Thứ hai là rút ngắn phạm vi đầu tư thì giảm được chi phí, đảm bảo hiệu quả tài chính, phù hợp với khả năng tài chính của Nhà nước cũng như nhà đầu tư.

Thứ ba là vẫn đáp ứng kết nối giao thông của khu vực Tây Nguyên và thị xã Gia Nghĩa vì bên cạnh việc triển khai dự án này, việc lưu thông từ phía nam lên phía bắc của TP Gia Nghĩa đã có trục quốc lộ 14 và hiện nay đang khai thác với quy mô 6 làn xe, riêng tuyến tránh Gia Nghĩa khai thác quy mô hai làn xe, hiện đang đáp ứng tốt nhu cầu vận tải.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, hiện nay các đơn vị tư vấn đang làm việc rất kỹ và việc điều chỉnh hướng tuyến được đánh giá là phù hợp. Chính phủ đã chỉ đạo Bộ GTVT và tỉnh Bình Phước cập nhật hướng tuyến mới vào quy hoạch kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

Về tiến độ giải ngân và khả năng giải ngân, đây là dự án có nguồn vốn rất lớn, chiều dài cũng rất lớn nên để thực hiện theo lộ trình cũng là vấn đề, khi năm 2024 phấn đấu giải phóng mặt bằng và triển khai năm 2025, hoàn thành trong 2026. Hiện nay có hai yếu tố sẽ tác động mạnh mẽ đến tiến độ dự án là công tác giải phóng mặt bằng và hồ sơ mỏ vật liệu xây dựng.

Về công tác giải phóng mặt bằng, Bộ GTVT trong quá trình triển khai các dự án đã có nhiều kinh nghiệm. Bộ GTVT đề nghị sau khi Quốc hội thông qua chủ trương thì các địa phương khẩn trương lập báo cáo nghiên cứu khả thi, chuẩn bị kỹ các điều kiện, tránh tác động khi thực hiện.

Ví dụ giải phóng mặt bằng cần rà soát quy hoạch, chuẩn bị quỹ đất sạch xây dựng các khu tái định cư vì theo kinh nghiệm, các dự án chậm do không kịp xây dựng quy hoạch và các khu tái định cư, dẫn đến khi triển khai tái định cư mất rất nhiều thời gian. Dân không được bố trí tái định cư thì không có chỗ ở nên phải chuẩn bị trước.

Về hồ sơ mỏ vật liệu xây dựng, phải xác định cụ thể nguồn cung cấp vật liệu cho dự án ngay trong báo cáo nghiên cứu khả thi, đánh giá kỹ về trữ lượng, điều kiện khai thác, rà soát kỹ vướng mắc về thủ tục khai thác mỏ để chủ động tháo gỡ nhằm đảm bảo đủ nguồn nguyên vật liệu thi công, tránh tình trạng phải chờ hoàn thiện các thủ tục khai thác mỏ; kiểm soát chặt chẽ giá thành để tránh găm hàng, đội giá.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, tính khả thi khi đầu tư theo phương thức PPP đối với dự án cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành. Bộ trưởng phân tích: Theo phân tích phương án tài chính với mức vốn Nhà nước tham gia chiếm 50% là 12.770 tỷ đồng, thì về quan điểm và kinh nghiệm của Bộ GTVT, dự án này tương đối khả thi và tương đối tốt vì có phần Nhà nước tham gia vào. 

Hiện nay, phương án tài chính, thu hồi vốn khoảng 18 năm, đây là khoảng mốc thời gian mà các nhà đầu tư rất quan tâm vì từ trước đến nay các dự án BOT chủ yếu trên 20 năm.

Kết luận, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư tại kỳ họp thứ 7; đồng thời đề nghị Bộ GTVT, các bộ, ngành liên quan và địa phương tiếp thu các ý kiến, hoàn thiện hồ sơ và phân tích rõ hơn một số vấn đề được cơ quan thẩm tra cũng như ý kiến tại phiên họp nêu ra.