Cứu đô thị ô nhiễm: Cần Luật Không khí sạch

Vấn đề ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn sẽ là một trong những chủ đề của Diễn đàn Liên Chính phủ về GTVT bền vững môi trường khu vực châu Á lần thứ 12 sắp tới tại Hà Nội.

Chỉ số ô nhiễm vượt báo động đỏ

Thời gian gần đây, người dân ở một số khu vực tại Hà Nội cảm nhận rõ ràng về mức độ ô nhiễm không khí nặng nề, có những thời điểm mức độ ô nhiễm vượt báo động đỏ. Trong đó, ngày 29 và 30/9, hệ thống quan trắc không khí AirVisual quốc tế (và hệ thống quan trắc không khí độc lập PAMAir) ghi nhận một số điểm ở Hà Nội có chỉ số ô nhiễm hơn 200 AQI, vượt qua mức báo động đỏ, gây nguy hại nghiêm trọng đến sức khỏe người dân.

Theo ông Vũ Đăng Định, người phát ngôn UBND TP Hà Nội, có hàng loạt nguồn gây ô nhiễm không khí gồm: Khí xả thải từ ôtô, xe máy; bếp than tổ ong, đốt củi; xây dựng, phá dỡ các công trình; vận chuyển vật liệu; mùi hôi thối từ hệ thống thoát nước chưa được xử lý; mùi từ các trại chăn nuôi gia súc, gia cầm.

Bên cạnh đó là việc người dân vùng nông thôn đốt rơm rạ, rác; thu gom rác thải chưa tốt; ô nhiễm ao hồ lâu năm; bùn thải chưa được xử lý; khói bụi từ các cơ sở sản xuất trên địa bàn và một số tỉnh lân cận; tác động của khí hậu và thời tiết chuyển mùa.

Báo cáo của Bộ TN&MT đầu tháng 10/2019 cho biết, môi trường không khí tại các đô thị chịu ảnh hưởng tổng hợp từ rất nhiều nguồn thải, gồm cả nguồn tại chỗ và phát tán đến từ hoạt động dân sinh, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, GTVT.

“Những nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm như: Số lượng phương tiện tham gia giao thông quá lớn nhưng chưa kiểm soát được khí thải; hoạt động xây dựng tại các khu đô thị; thu gom, vận chuyển, xử lý, đốt chất thải sinh hoạt, sử dụng than tổ ong, bụi mịn do đốt nhiên liệu hóa thạch trong các ngành công nghiệp nặng phát tán đến đô thị”, báo cáo của Bộ TN&MT nêu.

Ông Mai Trọng Thái, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội cho biết, quan trắc môi trường thời gian qua cho thấy diễn biến nồng độ bụi tại Thủ đô biến động theo hoạt động giao thông. “Vào giờ cao điểm buổi sáng, phương tiện tham gia giao thông nhiều, lượng phát thải ra cũng gây ô nhiễm không khí cao. Lượng bụi tăng cao rõ rệt vào khoảng thời gian từ 7-8h và 18-19h, giảm xuống thấp nhất vào giữa trưa 13-14h và ban đêm 23h-1h. Ô nhiễm bụi mịn PM2.5 ở Hà Nội chủ yếu tập trung ở những trục đường mật độ giao thông lớn như: Minh Khai, Phạm Văn Đồng... Nồng độ bụi tăng cao có tính tức thời, tại một thời điểm cụ thể, không phải suốt 24 giờ”, ông Thái cho biết.

Đề cập nguyên nhân từ phương tiện GTVT, ông Trần Ánh Dương, Vụ trưởng Vụ Môi trường (Bộ GTVT) cho biết, Hà Nội và TP HCM hiện là hai đô thị tập trung nhiều nhất xe máy, ô tô đang lưu hành và cũng là hai thành phố có mức độ ô nhiễm không khí cao nhất.

“Những xe ô tô được phép tham gia giao thông đều được kiểm soát khí thải định kỳ, với tiêu chuẩn phát thải tương đương với các nước trong khu vực ASEAN. Còn với mô tô, xe gắn máy hiện mới chỉ kiểm soát khí thải đối với xe sản xuất mới, chưa kiểm soát định kỳ sau khi xe được cấp biển số lưu hành. Tình trạng gia tăng ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TP HCM có nguyên nhân do tập trung nhiều xe máy, ô tô, dẫn đến lượng phát thải tăng”, ông Dương nói.

Phải kiểm soát khí thải xe máy, hạn chế ô nhiễm phát thải từ tàu bay

Theo lãnh đạo Vụ Môi trường, việc kiểm soát khí thải phương tiện GTĐB đang được thực hiện từ khâu sản xuất và nhập khẩu phương tiện mới và kiểm soát trong quá trình lưu hành đối với xe ô tô, xe cơ giới đường bộ.

Một trong những giải pháp quan trọng là từ năm 2020 bắt đầu nâng cao hơn tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô tham gia giao thông được sản xuất từ sau năm 2008; năm 2021 áp dụng với xe sản xuất trong giai đoạn 1999 - 2008. Bên cạnh đó, từ năm 2022, xe ô tô sản xuất mới phải đạt tiêu chuẩn khí thải EURO 5 mới được bán ra thị trường, đưa vào lưu thông.

“Bộ GTVT đã đưa đề xuất quy định kiểm soát khí thải đối xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật GTĐB, nhằm kiểm soát, giảm thiểu ô nhiễm từ xe máy, nhất là tại các thành phố lớn”, ông Trần Ánh Dương cho biết.

“Bộ GTVT đang triển khai công tác bảo vệ môi trường theo các quy định của luật chuyên ngành GTVT, công ước quốc tế và các nghị quyết, chương trình hành động chung về bảo vệ môi trường. Phương tiện GTVT chỉ là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, vì vậy về lâu dài cần có Luật Không khí sạch để có hành lang pháp lý tổng thể bảo vệ môi trường không khí”, ông Dương cho biết thêm.

Được biết, năm 2017, tại hội thảo “Ô nhiễm không khí tại Việt Nam - Thực trạng và giải pháp” do Văn phòng Quốc hội tổ chức, khá nhiều ý kiến đề xuất xây dựng Luật Không khí sạch để kiểm soát chất lượng không khí tốt hơn. Khi có luật này, các bộ, ngành có kế hoạch quản lý không khí tốt hơn; các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp nào thải ra nhiều khí thải phải trả tiền để khôi phục, làm sạch không khí. Vấn đề kiểm soát phát thải tàu bay, hạn chế ô nhiễm từ công nghiệp hàng không tại các đô thị có sân bay gần trung tâm cũng được đặt ra.

Ô nhiễm không khí: Báo động nguồn phát thải từ xe máy