Đột nhập những “thủ phủ xe điện” của Trung Quốc

Không dừng lại ở việc đầu tư hào phóng cho các công ty khởi nghiệp sản xuất ô tô điện (EV), chính phủ Trung Quốc còn định hướng xây dựng hàng loạt thị trấn dành riêng cho việc nghiên cứu, sản xuất và thử nghiệm xe năng lượng mới với tham vọng dẫn đầu thị trường về xe thân thiện môi trường.

Ít nhất 20 thị trấn “Detroit của Trung Quốc”

Đến TP Phật Sơn, Trung Quốc những ngày này, người ta không chỉ cảm nhận được những nét lịch sử văn hoá của một trong 4 thành phố nổi tiếng nhất Trung Quốc mà còn bất ngờ với sự hiện diện của những toà nhà chọc trời - nơi đặt văn phòng, phòng thí nghiệm, nghiên cứu công nghệ ô tô cho tương lai - nằm giữa lòng thành phố.

Đây chính là thị trấn phương tiện năng lượng mới Shunde (Shunde New Energy Vehicle Town) mới được dựng lên với niềm tự hào, trung tâm nghiên cứu và sản xuất xe điện (EV) của họ có thể tạo ra 100 tỉ nhân dân tệ (tương đương 14,5 triệu USD) lợi nhuận cho nền kinh tế địa phương.

Shunde chỉ là một trong ít nhất 20 thị trấn đang được xây dựng theo phiên bản “Detroit của Trung Quốc” (nơi nổi tiếng sản xuất ô tô của Mỹ) trong bối cảnh quốc gia tỷ dân dốc toàn lực phát triển xe điện - công nghệ ô tô tương lai.

Ngoài thị trấn này, còn có nhiều cái tên khác nổi tiếng như: Cơ sở sản xuất và nghiên cứu mà Công ty CP Geely Automobile dự định xây dựng tại Nghĩa Ô, thị trấn Xe Sinh thái LeEco tại Hồ Châu và thị trấn Ô tô tự lái tại Hạ Môn.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kỳ vọng 500 nhà sản xuất xe điện của nước này phải trở thành những thỏi nam châm hút các ngành công nghiệp phụ trợ, góp phần vào kế hoạch thúc đẩy xây dựng Trung Quốc thành cường quốc sản xuất xe điện tính đến năm 2025.

Vì sao các thị trấn đua nhau phát triển xe điện?

Những thành phố đang loay hoay tìm đường củng cố nền kinh tế đều muốn được là một phần trong kế hoạch phát triển xe điện. Họ đang đua nhau cung cấp đất rẻ, giãn thuế và trợ cấp nhà cho các hãng sản xuất ô tô, cung cấp phụ tùng và phòng thí nghiệm kỹ thuật với hy vọng sẽ thu hút hàng nghìn công việc kỹ thuật cao trong ngành EV.

“Ngành phương tiện năng lượng mới là cuộc cá cược mà chính quyền nhiều địa phương không thể không tham gia”, ông He Xiaopeng, Chủ tịch Công ty TNHH Kỹ thuật Motor Xpeng, công ty khởi nghiệp được Tập đoàn Alibaba và Foxconn hậu thuẫn chia sẻ và lý giải: “Một nhà sản xuất EV thành công có thể mang tới ít nhất 200 công ty trong chuỗi công nghiệp này đến một tỉnh”.

Mặt khác, tốc độ đô thị hoá thần kỳ của Trung Quốc đã hút cạn những vùng đất rộng có sẵn, cuối cùng đẩy giá đất lên cao và kéo theo những quy định khắt khe về quy hoạch.

Trong khi đó, xe điện lại là lĩnh vực được chính phủ mở cửa và hào phóng “mở hầu bao”. Từ năm 2009 đến 2017, Trung Quốc chi khoảng 36,5 tỉ USD hỗ trợ bán xe EV, theo Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược tại Washington. Trung Quốc đang là thị trường có doanh số bán xe EV chiếm một nửa so với tổng doanh số trên toàn thế giới.

Nếu cam kết tập trung phát triển EV, giới chức địa phương gần như nắm trong tay “lệnh bài” để thông qua kế hoạch tái phát triển đất nông nghiệp vốn khan hiếm. Sau đó, họ sẽ tung ra với giá thấp hơn giá thị trường để thu hút người thuê.

Những khu vực này được coi là thị trấn đặc trưng nên giá đất trung bình sẽ rẻ hơn 49%, theo nghiên cứu năm ngoái của Tập đoàn Thông tin Bất Động Sản Trung Quốc.

Các thị trấn được xây dựng thế nào?

Chính phủ Trung Quốc dựng nên hàng loạt thị trấn với lý tưởng rằng: Hãy xây và các nhà đầu tư sẽ đến. Theo đó, nhiều địa phương tại Trung Quốc đã lập các khu công nghiệp, chung cư, trường học và đưa ra hàng loạt ưu đãi với hy vọng các doanh nghiệp sẽ kéo đến, điển hình như thị trấn xe điện Shunde, nơi đang được nhà phát triển lớn nhất Trung Quốc Country Garden xây dựng.

Theo kế hoạch, Shunde là khu vực rộng 2km2, được trang bị đầy đủ từ tiện ích như trường học, bệnh viện, tàu điện ngầm kết nối tới sân bay… Để dành được hợp đồng này, Country Garden hứa hẹn sẽ đưa các doanh nghiệp trong ngành EV tới thị trấn và đạt mục tiêu về lợi nhuận. Khi đã chắc suất ở Shunde, Country Garden được thuê đất với giá thấp hơn thị trường khoảng 25%.

Ông Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Ô tô Trung Quốc cho biết: “Thị trấn này có ít nhất 1 nguồn lực quan trọng mà các nhà sản xuất và cung cấp ô tô EV đều rất thèm khát đó là: đất. Nó sẽ hấp dẫn các doanh nghiệp đến với thị trấn một cách rất tự nhiên”.

Đến thời điểm này, Country Garden đã thu hút công ty khởi nghiệp Youxia Motors, nhà sản xuất ô tô không người lái Công ty Công nghệ Tự lái Zoominbot Bắc Kinh và 57 người thuê khác bao gồm các công ty vốn liên doanh và một số trung tâm nghiên cứu. Hơn một nửa không gian văn phòng sẵn có đã có người thuê - ông Liu khẳng định.

Cảnh báo bong bóng thị trấn xe điện

Tuy nhiên, xu hướng thị trấn EV chỉ phát triển với điều kiện doanh số bán ô tô toàn Trung Quốc bùng nổ. Thực tế, dù Bloomberg dự đoán, doanh số bán EV sẽ đạt 1,6 triệu xe trong năm nay nhưng con số đó chưa đủ để 500 doanh nghiệp trong lĩnh vực này phát triển mạnh.

EV sẽ vẫn chỉ chiếm chưa đầy 5% doanh số bán ô tô tại đất nước đông dân nhất thế giới. Trong khi đó, chính phủ Bắc Kinh đang cắt giảm trợ cấp để thải loại những công ty yếu kém, chắt lọc những nhà sản xuất sáng tạo thực sự.

Đây chính là dấu hiệu cảnh báo giới chức các thị trấn tham vọng “Detroit Trung Quốc về xe điện”. Ông John Zeng, Giám đốc Quản lý LMC tại Thượng Hải (nhà cung cấp dịch vụ dự đoán thị trường tập trung vào ngành ô tô) nhận định: “Trong tương lai, phần lớn các thị trấn EV sẽ thất bại. Làn sóng chế tạo xe điện sẽ đối mặt với thời điểm sống còn. Khi các nhà sản xuất EV bị thải loại bớt, bong bóng “thị trấn EV” sẽ nổ tung”.

Thực tế, hiện tại, hoạt động tại thị trấn Shunde khá ảm đạm. Trong ngày làm việc nhưng hầu hết các văn phòng đều vắng vẻ. Tháng 1/2018, Country Garden thông báo người thuê đầu tiên là nhà sản xuất pin EV - Công ty Năng lượng Shaanxi J&R Optimum.

Nhưng tại thời điểm này, Shaanxi J&R Optimum đang oằn lưng trả nợ và dừng hợp tác với Country Garden, buộc nhà sản xuất này phải tìm một trung tâm nhỏ hơn.

Trung Quốc gấp rút xây hàng trăm sân bay