Hành trình chông gai 10 năm đội mũ bảo hiểm

Nguyên Bộ trưởng Bộ GTVT, Chủ tịch Ủy ban ATGT Quốc gia Hồ Nghĩa Dũng 10 năm trước là người đã “đứng mũi chịu sào” để quyết liệt triển khai quy định về việc bắt buộc đội MBH đối với người ngồi trên mô tô, xe gắn máy - Ảnh: Khánh Linh

Chia sẻ với Báo Giao thông về quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm (MBH) cách đây 10 năm, nguyên Bộ trưởng GTVT, Chủ tịch Ủy ban ATGT Quốc gia Hồ Nghĩa Dũng nói rằng, đây là quyết định khá khó khăn và triển khai gặp nhiều chông gai. Thế nhưng, thực tế chứng minh nó hoàn toàn đúng đắn, góp phần làm giảm hàng nghìn người chết và bị thương mỗi năm do TNGT.

Từ chống đối thành văn hóa đội MBH

Đến nay, quy định bắt buộc đội MBH đối với người đi mô tô, xe gắn máy đã tròn 10 năm. Vậy, ý tưởng này bắt nguồn từ đâu hay do ai tham mưu, thưa ông?

Tôi khẳng định, việc đội MBH đối với người tham gia giao thông không phải bắt đầu từ năm 2007 mới có. Vài năm trước đó, việc này đã được triển khai nhưng chỉ mang tính chất thí điểm trên một số tuyến đường.

Trước đó, nhận thức của xã hội về đội MBH còn nhiều ý kiến tranh luận trái chiều nên việc triển khai không thành công. Trong bối cảnh các năm 2006-2007, TNGT tăng chóng mặt, số người bị chấn thương sọ não do không đội MBH rất cao nên Ủy ban ATGT Quốc gia đã mạnh dạn tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị quyết 32/2007 về các giải pháp cấp bách nhằm kiềm chế, kéo giảm TNGT. Nghị quyết này có kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ nhưng có một nội dung quan trọng là quy định bắt buộc đội MBH theo 2 giai đoạn. Thời gian đầu bắt buộc đội trên quốc lộ, sau đó mới đồng loạt trên tất cả các tuyến đường.

Để triển khai quy định bắt buộc đội MBH, Ủy ban ATGT Quốc gia đặt nhiệm vụ hàng đầu là công tác tuyên truyền với nhiều giải pháp đồng bộ. Với sự vào cuộc sâu sát của giới truyền thông đã tạo nên một làn sóng dư luận đúng hướng, giúp thay đổi dần tư duy của người dân. Đi vào tổ chức thực hiện, đối tượng công chức Nhà nước, lực lượng vũ trang gương mẫu đi đầu để tạo tính lan tỏa ra toàn xã hội. Cùng đó, chúng tôi chú trọng biện pháp cưỡng chế với mức xử phạt tăng cao. Công tác chuẩn bị cung cấp MBH cho giờ “G” được chuẩn bị kỹ lưỡng.

Nguyên Bộ trưởng Bộ GTVT Hồ Nghĩa Dũng trong ngày đầu thực hiện quy định đội MBH (tháng 12/2007)

Thời gian đầu bắt buộc đội MBH mọi tuyến đường, có rất nhiều ý kiến trái chiều, thậm chí phản đối gay gắt, ông có lo bị thất bại?

Khi đó, Ủy ban ATGT Quốc gia và bản thân tôi cũng rất trăn trở, làm sao để không lặp lại thất bại trước đây. Ngày đầu thực hiện, cá nhân tôi nghĩ đạt được 80% người tham gia giao thông đội MBH đã là thành công. Nhưng rất mừng, trong ngày đầu thực hiện, khoảng 6h sáng tôi trực tiếp điều khiển xe máy cùng anh em đi thực tế quan sát, đến 8h tôi rất ngạc nhiên, vui mừng, tâm trạng nhiều cảm xúc khi thấy cả “rừng người” đội MBH, đạt tỷ lệ gần 100%. 

Qua nắm bắt thông tin tại 63 tỉnh, thành trên toàn quốc, người dân đã chấp hành rất tốt. Tuy nhiên, để tiếp tục duy trì tạo thói quen cho người dân không phải là việc đơn giản, nên Ủy ban ATGT Quốc gia xác định công tác tuyên truyền, xử lý cưỡng chế phải tiếp tục thực hiện. Kết quả đã được thể hiện rõ nét, đến năm 2008, số người chết vì TNGT đã giảm trên 2.000 người so với năm 2006, 2007, tỷ lệ các ca chấn thương sọ não cải thiện đáng kể.

Từ kết quả này, trong tháng ATGT năm 2009, Ủy ban ATGT Quốc gia mạnh dạn đưa vào một khái niệm mới là “Văn hóa giao thông”. Các cơ quan báo chí và chuyên gia văn hóa khi đó cho rằng, đội MBH như một nét đẹp mới bổ sung cho các giá trị về văn hóa của người tham gia giao thông, một cuộc “cách mạng” đối với người tham gia giao thông. Đến nay, quy định đội MBH đã trở thành một nét văn hóa giao thông, văn hóa đội MBH. Từ đó, mỗi người dân ý thức được việc đội MBH khi tham gia giao thông là văn minh, trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, xã hội và tự cảm thấy xấu hổ khi mình không chấp hành đúng quy định này.

Trước vấn nạn TNGT tăng cao, thiệt hại sinh mạng lớn nên cá nhân tôi luôn có niềm tin triển khai đội MBH sẽ thành công. Mặc dù rất lo nhưng tôi vẫn tin thực tiễn buộc chúng ta thay đổi nhận thức về giảm thiểu thương vong do TNGT, về đội MBH. Đây là yếu tố quan trọng nhất để chương trình thành công.

Qua 10 năm thực hiện, có thể khẳng định quy định bắt buộc đội MBH đã thành công. Ông muốn nói điều gì về thành công này?

Thành công của quy định này là sự thống nhất, quyết tâm của cả hệ thống chính trị, trong đó vai trò chỉ đạo của Đảng, quản lý của cơ quan Nhà nước và sự vào cuộc đồng bộ của các tổ chức chính trị xã hội có vai trò quan trọng. Đạt được điều này có sự quyết tâm, đồng bộ cao độ.

Sau 10 năm, MBH giờ là “vật bất ly thân” của người điều khiển mô tô, xe gắn máy - Ảnh: Khánh Linh

Làm vì cái tâm trong sáng

Trong ngày đầu thực hiện, chính bản thân ông đã tự đội MBH, điều khiển xe máy tham gia giao thông. Khi thực hiện việc này, ông muốn truyền tải thông điệp gì đến người dân?

Năm 1994, khi còn công tác trong miền Nam ở cương vị giám đốc một nhà máy thép, chúng tôi đã trang bị cho công nhân MBH để họ bảo vệ tính mạng của mình. Bản thân tôi trong sinh hoạt thường ngày vẫn sử dụng xe gắn máy và đã có thói quen đội MBH.

Trước khi quy định đội MBH được thực hiện bắt buộc trên toàn quốc, Bộ GTVT đã phát động tới cán bộ, công nhân viên gương mẫu, tự giác đội MBH khi tham gia giao thông để vừa an toàn cho bản thân và vừa phục vụ công tác tuyên truyền, tạo thói quen cho người dân.

Đã từng có ý kiến Bộ trưởng GTVT có “sân sau” là doanh nghiệp sản xuất MBH. Khi đó, ông có dao động trước dư luận?

Mặc dù có người chỉ trích cá nhân mình, nhưng tôi làm việc với cái tâm trong sáng nên không hề dao động. Ý kiến phản biện là chuyện bình thường mà mỗi người làm công tác quản lý nhà nước phải đối mặt, phải có thói quen nghe những điều đó.

Vấn đề là cái tâm của anh có trong sáng hay không, tài tổ chức thực hiện của anh thế nào. Tôi chỉ lo nếu tổ chức thực hiện không tốt, không đến nơi, đến chốn sẽ mất uy tín, người dân sẽ “nhờn luật”, gây phản cảm trong xã hội.

Hiện nay, việc đội MBH của người dân vẫn còn một số tồn tại như đội mũ kém chất lượng để đối phó. Bên cạnh đó, tai nạn đối với xe máy còn diễn biến phức tạp. Tới đây, chúng ta cần làm gì để thực hiện tốt việc này, thưa ông?

Theo tôi, cần tiếp tục chú trọng công tác tuyên truyền để người dân thấy rằng khi đội MBH kém chất lượng, không đạt chuẩn, hay đội đối phó, khi xảy ra tai nạn còn nguy hiểm hơn không đội mũ. Đã có nhiều so sánh về hậu quả nặng nề của người đội MBH kém chất lượng, đội kiểu đối phó tai nạn thường nặng hơn người đội mũ đạt chuẩn.

Điều thứ 2 tôi muốn nói là cần tuyên truyền để người dân thấy khi có bệnh, hay phòng ngừa bệnh phải uống thuốc, tập thể thao. Không có ai uống thuốc giả để phòng bệnh, để tăng cường sức khỏe. Vậy, tại sao có người lại đội mũ giả để bảo vệ cái đầu của mình. Cùng với đó, cần tăng cường công tác xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm.

Đội MBH là giải pháp tốt giúp giảm thương vong do TNGT, câu hỏi đặt ra cho thời gian tiếp theo là cần làm gì để giảm thiểu TNGT do xe máy gây ra? Ở đây lại phải đề cập đến nhận thức, thay đổi thói quen đi xe máy của người dân và nhiều giải pháp chúng ta cần phải làm. Không thể để mãi tình trạng tại các đô thị lớn tràn ngập xe máy, cả nước có gần 100 triệu dân mà có đến 50 triệu xe máy. Về lâu dài, phải hạn chế tham gia giao thông bằng loại phương tiện này và có thể tiến tới một số đô thị lớn phải cấm xe gắn máy.

Để hạn chế đi lại bằng xe máy, cần có nhiều giải pháp về phát triển giao thông công cộng. Tuy nhiên, chúng ta không thể đợi hệ thống giao thông công cộng hoàn thiện mới hạn chế xe máy sẽ rất khó thực hiện. Việc này cần làm từng bước, đi đôi với phát triển hạ tầng, hệ thống giao thông công cộng, giao thông thông minh, ngay từ bây giờ, việc từng bước giảm xe máy phải làm song song. Tôi ủng hộ các thành phố lớn như Hà Nội triển khai việc hạn chế xe máy nhưng phải làm sao cho cộng đồng nhận thức được và chia sẻ với cơ quan quản lý nhà nước. Bản thân mỗi người vì lợi ích chung của cộng đồng, hy sinh phần nhỏ lợi ích cá nhân, thay đổi thói quen, việc này sẽ thành công.

Cảm ơn ông!

Nhiều phụ huynh vô tư không đội MBH cho trẻ