Từ hôm nay (1/8), hai "ông lớn" ngành xăng dầu – Petrolimex và PVOil – bắt đầu thí điểm mở rộng phân phối xăng sinh học E10. Petrolimex triển khai tại 36 cửa hàng ở TP.HCM, còn PVOil bán tại một số điểm ở Hà Nội và Hải Phòng.

Tuy nhiên, thực tế ghi nhận cho thấy người tiêu dùng vẫn chưa thực sự tin tưởng E10 (10% ethanol). Phần lớn chỉ mua để hưởng ứng, không chủ động lựa chọn. Một số khách thậm chí từ chối do lo ngại xăng sinh học dễ hấp thụ nước, có thể ảnh hưởng đến động cơ nếu không bảo quản đúng cách.

Vậy, làm gì để E10 không đi vào "vết xe đổ" của E5 (5% ethanol) và thực sự được thị trường đón nhận?

Cần truyền thông đúng về xăng sinh học

Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam nhận định, hai doanh nghiệp xăng dầu lớn bán thí điểm xăng E10 là để thăm dò phản ứng thị trường chứ không phải để đánh giá chất lượng xăng này.

Bởi lẽ, xăng sinh học E5 hay E10 đều đã được đánh giá và ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, đảm bảo an toàn cho động cơ nếu sử dụng đúng cách.

"Việc Nhà nước triển khai E10 thể hiện loại xăng này đã được kiểm định đầy đủ và có hướng dẫn rõ ràng kèm theo", ông Bảo nói và lưu ý, E10 không phải là tên của một loại xăng cụ thể, mà chỉ là thông số cho biết xăng có pha 10% ethanol. Điều quan trọng hơn là ký hiệu La Mã cuối cùng trong tên sản phẩm, thể hiện mức chất lượng – từ I đến V – liên quan đến độ tinh khiết, thành phần phụ gia và mức độ phù hợp với động cơ. Số La Mã càng cao, chất lượng càng tốt.

Ông nói thêm, mức III chỉ phù hợp với xe sản xuất trước năm 2017, trong khi các xe đời mới thường được khuyến nghị dùng xăng mức IV hoặc V. Đổ xăng không phù hợp có thể làm giảm hiệu suất vận hành hoặc ảnh hưởng đến độ bền của động cơ.

Người sử dụng có thể kiểm tra loại xăng phù hợp thông qua sách hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc trên bảng điều khiển xe…

Với những lập luận trên, ông Bảo cho rằng, vấn đề lớn nằm ở việc truyền đạt thông tin. Các doanh nghiệp cần chủ động cung cấp thông tin rõ ràng hơn để người dân hiểu và chọn đúng loại xăng cho phương tiện của mình.

Lợi nhuận – nút thắt lớn của E10

Đồng tình việc truyền thông để người dân hiểu là yếu tố then chốt, song bản chất vấn đề lại nằm ở lợi nhuận kinh doanh, theo một doanh nghiệp bán lẻ.

Người này phân tích 2 khía cạnh: Một là người tiêu dùng phải thấy được lợi ích, hai là người bán phải có lợi nhuận.

Về khía cạnh người tiêu dùng, vị thương nhân đề xuất phải có chính sách tốt để xăng sinh học thấp hơn hẳn xăng khoáng - chẳng hạn ngưỡng 1.000-1.200 đồng để kích thích người mua chuyển đổi thói quen cũ.

Còn ở khía cạnh người bán, cần để họ được quyền tự chọn theo tính toán lợi nhuận. Để tránh những áp đặt giống như dòng xăng khác là "lúc lỗ cũng phải bán".

Ông Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Công ty xăng dầu Hải Âu Phát (Lâm Đồng) - một doanh nghiệp bán lẻ cho rằng, giải pháp khả thi và bền vững nhất hiện nay là Nhà nước không nên áp đặt bắt buộc tất cả các doanh nghiệp bán lẻ phải kinh doanh xăng E10.

Thay vào đó, nên quy định rõ tỷ lệ phối trộn E10 với xăng khoáng áp dụng cho các doanh nghiệp đầu mối, để họ tự cân đối và phân phối trong hệ thống kinh doanh của mình.

Trong trường hợp hệ thống đầu mối chưa đủ năng lực đáp ứng các điều kiện về cơ sở vật chất như bồn chứa, trụ bơm, nhiên liệu… thì Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ cụ thể, bao gồm ưu đãi đầu tư hạ tầng, chiết khấu, hoặc cơ chế khuyến khích dành cho các đại lý ngoài hệ thống – tức các doanh nghiệp bán lẻ độc lập.

"Doanh nghiệp bán lẻ nên được quyền tự chủ trong việc quyết định có tham gia phân phối E10 hay không. Chỉ khi có sự linh hoạt này, E10 mới có cơ hội tồn tại và phát triển bền vững", ông Thắng nói.

Quan trọng hơn, cần gắn trách nhiệm kinh doanh E10 trực tiếp cho doanh nghiệp đầu mối. Đầu mối muốn mở rộng thị trường và nâng cao hiệu quả thì phải chủ động hỗ trợ hệ thống phân phối và bán lẻ - những mắt xích cuối cùng đưa sản phẩm đến người tiêu dùng. Có như vậy, E10 mới hình thành được thị trường thực chất và tạo ra động lực phát triển dài hạn.

Cũng theo ông Thắng, điều khiến nhiều doanh nghiệp bán lẻ lo ngại hiện nay là tình trạng các đầu mối hoặc đơn vị phân phối sử dụng E10 như một điều kiện ép buộc: chỉ khi doanh nghiệp bán lẻ đồng ý ký hợp đồng phân phối E10 thì mới được ký tiếp hợp đồng đại lý. Điều này tạo áp lực lớn và tiềm ẩn rủi ro doanh nghiệp bán lẻ bị chèn ép, gánh lỗ như đã từng xảy ra với các mặt hàng xăng dầu khác.

Vì vậy, để E10 thật sự có sức sống trên thị trường, các doanh nghiệp đầu mối cần đưa mức chiết khấu đại lý tối thiểu vào ngay trong giá bán – tức tạo điều kiện để doanh nghiệp bán lẻ có lợi nhuận, từ đó có động lực đồng hành.

Về dài hạn, chính các doanh nghiệp đầu mối cũng cần thay đổi tư duy - không chỉ với E10 mà với toàn bộ các loại xăng dầu khác, nhằm góp phần tái cấu trúc thị trường theo hướng minh bạch, cạnh tranh lành mạnh và cùng có lợi.