Năm 2023 khó giải ngân được hết vốn đầu tư công

Khoảng 376 dự án đầu tư công trung hạn sẽ chuyển tiếp thực hiện

Chiều 23/10, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 6 của Quốc hội, thừa ủy quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày báo cáo đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Theo ông Dũng, thời gian qua, hiệu quả đầu tư toàn nền kinh tế tăng lên. Đầu tư công đã phát huy vai trò dẫn dắt, là vốn mồi để thu hút các nguồn lực đầu tư từ các khu vực kinh tế ngoài nhà nước, tạo động lực tăng trưởng kinh tế.

Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công trung bình hai năm 2021 và 2022 đạt 93,56% kế hoạch giao. Trong 9 tháng đầu năm 2023, giải ngân đạt 51,38% kế hoạch giao, cao hơn cùng kỳ năm 2022 (46,7%), về số tuyệt đối cao hơn 110 nghìn tỷ đồng.

Về huy động nguồn vốn tư nhân, thông qua các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công - tư, dự kiến huy động được hơn 96.900 tỉ đồng.

Trong thời gian tới, dự kiến kế hoạch vốn năm 2024 là 225.000 tỉ đồng. Như vậy, có khoảng 376 dự án của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 đã được bố trí vốn hằng năm sẽ chuyển tiếp thực hiện và hoàn thành trong giai đoạn 2026-2030.

Chỉ ra các khó khăn vướng mắc trong đầu tư công, Bộ trưởng Dũng cho biết, việc tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch tại một số nơi, một số thời điểm còn lúng túng, bị động, hiệu quả chưa cao; Chất lượng chuẩn bị dự án còn thấp, công tác khảo sát, thiết kế dự án chưa tốt.

Vì vậy, nhiều dự án đã được phê duyệt chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư nhưng chưa đủ điều kiện giải ngân vì vướng mắc về quy hoạch, địa điểm, đất đai, giải phóng mặt bằng, dẫn tới phải điều chỉnh đơn giá, dự toán làm thay đổi hoặc điều chỉnh lại dự án.

Ngoài ra, còn có khó khăn do thủ tục đấu thầu kéo dài, giá nguyên nhiên vật liệu xây dựng tăng, khan hiếm, thiếu nguyên vật liệu, đất đắp nền.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng

Xuất hiện tình trạng một số địa phương e ngại trong việc xử lý các thủ tục liên quan đến đất đai, giải phóng mặt bằng, thủ tục đầu tư... gây ảnh hưởng đến tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công.

Hầu hết các bộ, cơ quan trung ương và địa phương không phân bổ hết kế hoạch vốn theo đúng thời gian quy định. Tình trạng đề xuất điều chỉnh giảm kế hoạch có xu hướng tăng so với các năm trước đó, nhất là vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Về giải pháp thời gian tới, Chính phủ tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách, quy định của pháp luật về đầu tư công và pháp luật có liên quan để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả đầu tư công.

"Kiên quyết siết chặt kỷ luật, kỷ cương, tăng cường kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, giám sát, hậu kiểm, xử lý nghiêm vi phạm; kiểm soát chặt chẽ mục tiêu, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư bảo đảm công bằng, công khai, minh bạch, phòng, chống tham nhũng, lợi ích nhóm", ông Dũng nói. 

Tình trạng vốn chờ dự án đủ thủ tục

Trình bày báo cáo thẩm tra về tình hình thực hiện đầu tư công năm 2023 và kế hoạch đầu tư công năm 2024, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho rằng, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công có chuyển biến tích cực, ước đạt cao so cùng kỳ năm 2021, 2022.

Theo báo cáo, tỉ lệ giải ngân đầu tư công tính đến ngày 30/9 ước đạt hơn 51,3% so với kế hoạch; số vốn giải ngân của chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội là hơn 49.470 tỉ đồng, đạt 38,4% kế hoạch.

Tuy nhiên, kết quả cụ thể cho thấy tiến độ giải ngân vốn đầu tư công của một số bộ, ngành, địa phương còn chậm, "khả năng giải ngân hết của năm 2023 là khó khả thi".

Bên cạnh các cơ quan trung ương và địa phương có tỉ lệ giải ngân khá cao, vẫn còn tới 42 bộ, cơ quan trung ương và 26 địa phương có tỉ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước (51,38% kế hoạch Thủ tướng giao).

Vì vậy, Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho rằng, Chính phủ cần có giải pháp quyết liệt để thúc đẩy tiến độ giải ngân đầu tư công đạt kế hoạch đề ra.

Ông Mạnh nêu: "Qua 3 năm 2021-2023, Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho ý kiến nhiều lần trước khi giao kế hoạch, nhưng vẫn còn 7% kế hoạch chưa được giao do các dự án chưa đủ thủ tục đầu tư. Do đó, thời gian giao vốn kéo dài, ảnh hưởng tiến độ thực hiện giải ngân và hiệu quả nguồn vốn đầu tư".

Công tác lập kế hoạch đầu tư vốn NSNN chưa sát với khả năng thực hiện và giao nhiều lần trong năm 2021, 2022 do đó, không phân bổ được hết kế hoạch vốn được giao.

Uỷ ban đánh giá công tác chuẩn bị dự án đầu tư là một khâu yếu.

Hiện nay còn diễn ra tình trạng khi có vốn mới tiến hành chuẩn bị đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định dự án không thực hiện đúng quy định Luật Đầu tư công, dẫn đến "vốn chờ dự án đủ thủ tục", ảnh hưởng lớn tới tiến độ phân bổ, giao kế hoạch vốn, tổ chức thực hiện.

Việc thực hiện chủ trương lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư, thu hút nguồn lực đầu tư khu vực ngoài nhà nước và đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) chưa thực sự thành công. Qua 3 năm triển khai, mới có kết quả được 1/24 dự án.

Uỷ ban kiến nghị Chính phủ rà soát kỹ tình hình phân bổ vốn, giải ngân vốn đã phân bổ (2.427.200 tỷ đồng/2.720.000 tỷ đồng), trên cơ sở đó điều chỉnh vốn cho các dự án có khả năng giải ngân để đẩy nhanh tiến độ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Đối với nguồn vốn ngân sách trung ương, Uỷ ban đề nghị Chính phủ chỉ đạo các đơn vị liên quan rà soát, đánh giá kỹ tình hình phân bổ vốn, giải ngân vốn 3 năm qua, tập trung phân bổ vốn cho các dự án có khả năng giải ngân để đẩy nhanh tiến độ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.