Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo trong đầu tư phát triển đường cao tốc

Đa dạng hóa nguồn vốn huy động

Phát biểu tại buổi toạ đàm: “Phát triển đường bộ cao tốc ở Việt Nam và việc sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư” diễn ra sáng nay (7/11), ông Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội cho biết: Trong những năm qua, nhiều nước trên thế giới rất coi trọng và tập trung phát triển hệ thống đường bộ cao tốc, điển hình là Trung Quốc chỉ trong khoảng 10 năm qua, số lượng đường cao tốc của nước này đã tăng thêm gần 100.000km.

Khẳng định vai trò của hệ thống đường cao tốc quyết định rất rõ đến sự phát triển KT-XH của các vùng, khu vực dự án đi qua, ông Cường cho biết, các nước áp dụng nhiều phương thức để phát triển hệ thống cao tốc, trong đó, nhà nước sẽ giữ vai trò chủ đạo, vốn ngân sách là vốn mồi để kêu gọi nguồn vốn từ khu vực tư nhân tham gia đầu tư.

“Chẳng hạn, Nhật Bản áp dụng mô hình doanh nghiệp nhà nước đầu tư và quản lý hệ thống đường cao tốc. Tỷ lệ đường cao tốc do tổng công ty phát triển đường cao tốc của Nhật Bản đảm nhiệm lên đến 90%. Hàn Quốc cũng thực hiện rất thành công mô hình này khi số lượng dự án đường cao tốc do tổng công ty đường cao tốc của nước này triển khai chiếm khoảng 1/3 cả nước, còn lại là của tư nhân đầu tư”, ông Cường chia sẻ.

Trở lại với thực tiễn ở Việt Nam, ông Cường cho rằng, mô hình doanh nghiệp nhà nước trong đầu tư hệ thống đường cao tốc của chúng ta chưa khẳng định được vị thế. Doanh nghiệp nhà nước có lợi thế rất lớn trong việc huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, cổ phiếu, vay vốn tín dụng,… nhưng Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam lại chưa thể hiện được các lợi thế.

Theo ông Cường, để đầu tư hệ thống đường cao tốc cần đa dạng hình thức đầu tư. Trong đó, Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo, dẫn dắt kêu gọi vốn tư nhân. “Các dự án khó thu hút vốn tư nhân, thời gian thu phí lên tới vài chục năm, rõ ràng là không hiệu quả đầu tư bằng PPP thì nhà nước phải bỏ vốn ngân sách để làm. Nhà nước phải chiếm đầu tư chính đối với các khâu quan trọng nhất, cốt yếu nhất và các phần không có khả năng thu hồi như giải phóng mặt bằng, các dự án khó khăn, công trình kết hợp kinh tế với an ninh quốc phòng, phòng chống thiên tai”, ông Cường nói.

Đề cao vai trò chủ đạo của Nhà nước, nhưng ông Cường cho rằng, đầu tư đường cao tốc cần thiết phải huy động vốn xã hội hóa nhằm phát huy thế mạnh của tư nhân. Bởi, nhu cầu vốn đầu tư của ngành GTVT trong giai đoạn 5 năm tới cần khoảng 900.000 tỷ đồng, thực tế ngân sách Nhà nước chỉ cân đối được khoảng 304 nghìn tỷ đồng.

“Nếu chỉ trông chờ vốn ngân sách, chắc chắn không thể hoàn thành các kế hoạch đặt ra nên phải đẩy mạnh thu hút, kêu gọi vốn từ khu vực tư nhân tham gia đầu tư”, ông Cường chia sẻ và cho biết, Nhà nước có thế mạnh của mình nhưng khi tư nhân tham gia vào vận hành, quản lý, bảo trì,… sẽ càng hoàn chỉnh thêm. Rất nhiều quốc gia, sau khi bỏ vốn ngân sách đầu tư, Nhà nước sẽ chuyển nhượng lại để tư nhân quản lý, vận hành và khai thác.

Theo ông Cường, Luật PPP có hiệu lực thi hành từ 1/1/2021 có rất nhiều cơ chế “mở”, nhưng các dự án đầu tư theo hình thức PPP trong thời gian qua chưa thành công, nhiều dự án không có nhà đầu tư tham gia. “Muốn đẩy mạnh đầu tư PPP tại các dự án đường cao tốc, Nhà nước cần phải có các cam kết rõ ràng với nhà đầu tư, kèm theo đó là các chính sách hấp dẫn, cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và tư nhân”, ông Cường gợi ý giải pháp.

Đồng thời, khi đầu tư theo hình thức PPP cần phải đa dạng hóa nguồn vốn huy động chứ không thể chỉ trông chờ vào vốn vay tín dụng từ các ngân hàng thương mại như hiện nay. “Chúng ta nên nghiên cứu cho doanh nghiệp tham gia vào các dự án PPP được phát hành trái phiếu, có giải pháp huy động vốn từ các quỹ đầu tư tài chính với lãi suất 6-7%/năm và kéo dài trong 10-20 năm thì hoàn toàn có thể huy động được”, ông Cường nói.

Đẩy mạnh đầu tư PPP để phát huy thế mạnh của doanh nghiệp tư nhân

Ông Nguyễn Đăng Trương, Vụ trưởng Vụ Kết cấu hạ tầng (Bộ KH&ĐT) cho biết, dù áp dụng mô hình nào, việc quan trọng nhất là phải đạt được mục tiêu hoàn thành xây dựng 5.000km cao tốc vào năm 2030 theo Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XIII.

Ông Trương phân tích, mô hình đầu tư PPP hiện nay có “cái hay cái dở” nhưng vẫn phải thúc đẩy. Đa số các nhà đầu tư PPP hiện nay là các nhà thầu nên năng lực còn hạn chế, đầu tư vài dự án có thể hết năng lực tài chính dẫn tới khả năng huy động vốn gặp khó khăn. Bởi, vốn huy động của các nhà đầu tư hiện phụ thuộc chủ yếu vào tín dụng của các ngân hàng thương mại, chưa khơi thông được vốn tín dụng quốc tế dẫn tới chi phí lãi vay cao.

Ông Trương cho biết, trong Luật PPP hiện đã mở ra cơ chế mới cho phép các doanh nghiệp được phát hành trái phiếu riêng lẻ, thông qua các kênh khác để đa dạng nguồn vốn huy động. Đầu tư dự án bằng hình thức PPP đắt hơn so với đầu tư công do phải chịu thêm chi phí lãi vay trong thời gian xây dựng. Tuy nhiên, hình thức này cũng có những lợi thế riêng, bởi sẽ phát huy được thế mạnh của tư nhân.

“Tư duy của doanh nghiệp là phải làm nhanh, làm tốt và đưa công trình vào vận hành khai thác sớm nhất. Có thể suất đầu tư cao hơn nhưng chi phí bảo hành sẽ rẻ hơn, công năng sử dụng hiệu quả hơn. Do vậy, chúng ta vẫn phải đẩy mạnh thu hút vốn xã hội để đầu tư vào các dự án PPP để cung cấp cho người dân, xã hội những sản phẩm tốt nhất”, ông Trương bày tỏ.

Ông Lưu Quang Thìn, Phó Vụ trưởng Vụ KH-ĐT (Bộ GTVT) cho biết, theo nghị quyết của Đảng và Chính phủ, đến năm 2030, cả nước sẽ có khoảng 5.000km đường cao tốc được hoàn thành đầu tư và đưa vào khai thác, sử dụng.

“Để đầu tư làm các tuyến đường cao tốc, việc huy động vốn rất quan trọng, Bộ GTVT tính toán và thấy rằng, giai đoạn 2021-2025 sẽ huy động được khoảng 30 - 40% nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước. Đặc biệt, giai đoạn 2026 - 2030 sẽ cần huy động nguồn vốn lớn hơn nhiều. Vì vậy, câu chuyện huy động các nguồn vốn đầu tư PPP và cơ hội cho doanh nghiệp nhà nước đầu tư phát triển hệ thống đường cao tốc trong thời gian tới là rất lớn”, ông Thìn chia sẻ.

Đèo Cả đề xuất giải pháp đầu tư cao tốc Vân Phong - Nha Trang