Những "viên gạch" đặt nền móng

Những người làm công tác đăng kiểm chắc hẳn vẫn còn nhớ thời khắc đúng 7h sáng 1/8/1995, 62 trạm đăng kiểm trên cả nước đồng loạt bắt đầu hoạt động theo nhiệm vụ được Chính phủ giao tại Nghị định số 36 ngày 29/5/1995 về bảo đảm ATGT đường bộ và trật tự ATGT đô thị.

Ông Nguyễn Tô An, Phó cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam (ĐKVN) cho biết: Đây là dấu mốc khởi đầu cho sự hình thành, phát triển của hệ thống các trung tâm đăng kiểm (TTĐK) xe cơ giới (XCG) toàn quốc hiện nay.

Chỉ hơn một tháng trước đó, Cục ĐKVN đã tập trung mọi nguồn lực để xây dựng, trình Bộ GTVT ban hành tiêu chuẩn về kiểm tra chất lượng kỹ thuật các loại PTGTCGĐB.

Đồng thời, chuẩn hóa điều kiện cơ sở vật chất, nhân lực của TTĐK bằng tiêu chuẩn ngành về trạm đăng kiểm PTGTCGĐB.

Nhiều cán bộ, nhân viên các TTĐK bấy giờ không quản ngày đêm dốc toàn lực cho công tác chuẩn bị thiết bị, đào tạo đăng kiểm viên, nhân viên tin học, với khí thế "tiến công" không mệt mỏi, dành hết sức lực, trí tuệ cho ngày lịch sử của lĩnh vực kiểm định PTGTCGĐB.

Đến nay, mạng lưới kiểm định ô tô lưu hành đã có mặt ở tất cả tỉnh, thành phố trên cả nước với hơn 300 cơ sở đăng kiểm, đảm bảo đáp ứng công tác kiểm định XCG trên toàn quốc, trung bình mỗi năm kiểm định trên 5 triệu lượt phương tiện.

"Kiềng ba chân" giữ vững an toàn kỹ thuật phương tiện

Cùng với kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường (ATKT&BVMT) XCG lưu hành, giai đoạn 1996-1997, Cục ĐKVN tiếp tục tham mưu Bộ ban hành các quy định về quản lý chất lượng XCG sản xuất, lắp ráp, cải tạo và nhập khẩu, nhằm nâng cao hàng rào kỹ thuật phương tiện.

Từ đó, hình thành công tác quản lý chất lượng XCG, ban đầu thực hiện cho ô tô, sơ-mi rơ-moóc; đến tháng 9/1997 mở rộng sang xe mô tô, xe máy.

Trước khối lượng công việc ngày càng lớn, ngày 28/3/1998, Bộ GTVT quyết định thành lập Trung tâm Quản lý chất lượng thiết bị và PTGTCGĐB trực thuộc Cục ĐKVN (gọi tắt là VAQ), hoạt động thông qua "Hội đồng nghiệm thu" với sự tham gia của nhiều cơ quan.

Chỉ 2 năm sau, Cục ĐKVN mạnh dạn đề xuất Bộ GTVT phương thức mới, giao toàn quyền cho ĐKVN trong kiểm soát chất lượng. Đây là bước đột phá, nâng cao tính minh bạch, rút ngắn thời gian thực hiện, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp.

Năm 2002, đánh dấu sự ra đời của Trung tâm Thử nghiệm XCG (VMTC) với cơ sở hạ tầng, trang thiết bị hiện đại, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao, thử nghiệm chuyên sâu, nâng cao chất lượng phương tiện, linh kiện ngay từ khâu sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu.

Kể từ khi thành lập (30/9/2002) đến nay, VMTC đã khẳng định vị thế là một trong những trung tâm thử nghiệm hàng đầu tại Việt Nam, được các nhà sản xuất, nhập khẩu và cơ quan quản lý tin cậy, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp ô tô, xe máy trong nước.

Khi số lượng phương tiện liên tục gia tăng, trong bối cảnh Việt Nam từng bước triển khai lộ trình kiểm soát khí thải XCG nhằm bảo vệ môi trường và hội nhập quốc tế, ngày 21/9/2009, Bộ GTVT quyết định thành lập Trung tâm Thử nghiệm khí thải PTGTCGĐB (NETC).

Ngay năm 2010, NETC đã triển khai thành công thử nghiệm khí thải mức 2 xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy. Từ năm 2015, mở rộng phạm vi sang đo tiêu hao nhiên liệu xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy và thử nghiệm khí thải xe mô tô mức 3, xe ô tô mức 4 (từ năm 2017), xe ô tô mức 5 (từ năm 2022).

Năm 2023, NETC tiên phong thử nghiệm nhiều mẫu xe có yêu cầu kỹ thuật cao, công nghệ tiên tiến như xe điện thuần (BEV), hybrid, plug-in hybrid (PHEV).

Có thể nói, bên cạnh hệ thống đăng kiểm XCG lưu hành, ba đơn vị VAQ - VMTC - NETC đã tạo nên thế kiềng vững chắc, đáp ứng toàn diện từ kiểm tra, đánh giá - thử nghiệm an toàn - kiểm soát khí thải - chứng nhận chất lượng, thực hiện tốt vai trò "gác cửa" kỹ thuật trong công tác quản lý chất lượng ATKT&BVMT XCG.

Công tác đăng kiểm XCG đến nay đã hội nhập sâu rộng với quốc tế, trong đó, Cục ĐKVN là thành viên tích cực và có trách nhiệm của các diễn đàn, tổ chức, điều ước quốc tế như: Tổ chức Kiểm định ô tô quốc tế (CITA), Diễn đàn Thế giới về hài hòa quy định về XCG (WP29); Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau ASEAN về chứng nhận kiểu loại xe cơ giới… Các hoạt động hợp tác quốc tế đã góp phần rất lớn trong việc nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam trong lĩnh vực này.

Đẩy mạnh hiện đại hóa, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp

Sau 30 năm thành lập, đến nay, hệ thống các cơ sở đăng kiểm ngày càng khang trang, dây chuyền thiết bị kiểm định tiên tiến, được quản lý tập trung bằng phần mềm, hệ thống giám sát camera tại mỗi cơ sở đăng kiểm và trực tuyến từ Cục ĐKVN.

Cục ĐKVN cũng triển khai phần mềm xử lý tiếp nhận hồ sơ trên cổng dịch vụ công trực tuyến Bộ Xây dựng và cổng Thông tin Một cửa điện tử Quốc gia. Đến nay, 80% hồ sơ chứng nhận chất lượng xe sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu được xử lý online, giảm hơn 50% thời gian cho doanh nghiệp, giúp nâng cao tính minh bạch, chống gian lận.

Dữ liệu về đăng kiểm XCG cũng được cung cấp, chia sẻ cho chủ phương tiện và các cơ quan hữu quan như: thuế, hải quan, CSGT, các Sở Xây dựng, Cục Đường bộ, các đơn vị thu giá, phí đường bộ, kiểm soát tải trọng phương tiện, các cơ quan cấp phép lưu hành đặc biệt xe quá khổ, quá tải, cơ quan tiến hành tố tụng…

Từ đó, góp phần tích cực trong ngăn chặn xe không đạt tiêu chuẩn, xe hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông, chủ động phát hiện xe gian lận, giả mạo nguồn gốc xuất xứ… được xã hội ghi nhận và đánh giá cao.

Không thể phủ nhận vai trò của đăng kiểm trong việc nâng cao chất lượng ATKT phương tiện, khi mỗi năm có hàng trăm nghìn xe không đạt kiểm định lần đầu, được đăng kiểm phát hiện, buộc yêu cầu khắc phục để đảm bảo an toàn trước khi tham gia giao thông.

Thống kê của Ủy ban ATGT Quốc gia cho thấy, trong số các nguyên nhân xảy ra TNGT chỉ khoảng 0,1% do lỗi từ kỹ thuật phương tiện.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, cũng có thời điểm lĩnh vực đăng kiểm XCG phải đối mặt với khó khăn, đặc biệt giai đoạn cuối năm 2022, đầu năm 2023 khi một số cơ sở đăng kiểm vướng vào sai phạm, dẫn đến phải đóng cửa, tình trạng ùn tắc nghiêm trọng phương tiện chờ kiểm định diễn ra đồng loạt tại các địa phương.

Được sự quan tâm của Chính phủ và sự chỉ đạo sát sao của Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng), sự đồng lòng của cán bộ, đảng viên, người lao động Cục ĐKVN và các cơ sở đăng kiểm trên cả nước cùng sự hỗ trợ của lực lượng kiểm định viên, CSGT của Bộ Quốc phòng và Bộ Công an đến nay, hoạt động đăng kiểm đã ổn định.

Tuy nhiên vẫn còn đó những thách thức khi giá dịch vụ đăng kiểm đã hơn 10 năm chưa thay đổi, nhiều trang thiết bị lâu năm chưa được đầu tư thay thế; tình trạng thiếu đăng kiểm viên trong khi khối lượng công việc ngày càng lớn.

"Khó khăn đó, nhưng tôi tin với truyền thống tốt đẹp cùng sự quyết tâm, tập thể lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động Cục ĐKVN sẽ tiếp tục đổi mới, nâng cao năng lực chuyên môn, ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh chuyển đổi số… biến thách thức thành cơ hội để không ngừng đưa hệ thống đăng kiểm PTGTCGĐB phát triển đúng quỹ đạo.

Những nỗ lực này nhằm mục tiêu xây dựng một hệ thống đăng kiểm minh bạch, hiệu quả và tin cậy, đáp ứng tốt nhu cầu phát triển của đất nước, ông Nguyễn Chiến Thắng", Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam nhấn mạnh.