“Muôn vị nhân gian” thắng Cannes: Vạn lời khen nhưng doanh thu "hẻo" tại Việt Nam

Với sự thể hiện xuất sắc, tác phẩm đã được chọn để đại diện nước Pháp tranh giải Oscar lần 96.

Bộ phim tập trung vào những sáng tạo ẩm thực cao cấp và câu chuyện về hai người bạn tâm giao cùng nhau trưởng thành cả về nghề nghiệp lẫn đời tư. Nhịp phim chậm, nặng tính chiêm nghiệm nhưng vô cùng khéo léo, chứa đầy những cuộc thảo luận trí tuệ về tinh hoa ẩm thực.

Khi ẩm thực được đẩy lên thành tình yêu

Lấy bối cảnh tại một vùng quê nước Pháp năm 1885, "Muôn vị nhân gian" là câu chuyện tình giữa ẩm thực gia lừng danh Dodin và nữ đầu bếp Eugénie. Phim có sự tham gia đóng chính của bộ đôi Juliette Binoche và Benoît Magimel – hai tên tuổi lớn của điện ảnh Pháp. Bên cạnh đó, bà xã của Trần Anh Hùng đảm nhận vai trò chỉ đạo nghệ thuật, phục trang và con trai Cao Phi đảm nhận vị trí trợ lý của tổ đạo diễn.

Bộ phim được dựa trên tiểu thuyết bằng tranh năm 2014 - tác phẩm nổi tiếng là "food porn". Ông chủ Dodin – nhà quý tộc được coi là "Napoleon của nghệ thuật ẩm thực". Ông có cả một đội quân những đầu bếp lừng danh, thường xuyên tề tựu quanh bàn bếp chỉ để chiêm ngưỡng nồi nước dùng. Nhưng chỉ có một người mà ông yêu quý nhất: Nữ đầu bếp Eugénie đã làm việc cho ông suốt 20 năm nay.

Ẩm thực trong "Muôn vị nhân gian (The taste of things)" như một người kể chuyện, là nhân chứng cho câu chuyện tình yêu tuy đẹp đẽ nhưng cũng lắm thăng trầm của Dodin. Mạch truyện chính của tác phẩm có phần đơn giản, không cần cao trào hay nút thắt nào, nhẹ nhàng và sâu lắng. 

Đạo diễn gốc Việt tiếp cận câu chuyện theo cách điềm tĩnh và chậm rãi, như chính cách nấu món ăn truyền thống hay như cái cách Eugénie và Dodin cùng nhau tản bộ trên cánh đồng mùa thu.

Suốt những phút đầu, ông chiêu đãi người xem bằng loạt cảnh nấu nướng, trước khi bắt đầu giới thiệu sâu hơn về các nhân vật. Sự chăm chút của hai vai chính dành cho ẩm thực được xem là biểu tượng sâu xa cho nghệ thuật, nơi chỉ có sự cống hiến hết mình mới tạo ra thành quả thực thụ.

Tờ Screen Daily viết, "nửa giờ đầu tiên của The taste of things là một phần dàn dựng công phu. Chuyên môn và sự nhiệt tình của cặp đôi được thể hiện trong từng chuyển động hoàn hảo".

Phim gần như không có lời thoại, sẽ có nhiều khoảng lặng và chỉ tập trung quay con người hoặc cảnh vật. Những mảng miếng hài cũng được đưa vào hợp lý, phần nào giúp thay đổi bầu không khí tĩnh lặng, đau buồn.

Khán giả thích suy ngẫm có thể sẽ nghĩ về một chút hiện sinh của bộ phim. Một bữa ăn, dù thịnh soạn và trau chuốt đến đâu, cũng chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, như chính đời người và những mối quan hệ không thể là vĩnh cửu. Thứ còn lại sau cùng là những ký ức về khoảnh khắc chúng ta đã trải qua cùng nhau.

Phim lần đầu công chiếu vào tháng 5/2023 tại Liên hoan phim Cannes lần thứ 76 và nhận tràng vỗ tay dài 7 phút cùng nhiều phản hồi tích cực từ các nhà phê bình phim và truyền thông quốc tế. Đặc biệt, tác phẩm còn đem về cho đạo diễn Trần Anh Hùng giải thưởng Đạo diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Cannes.

Báo chí quốc tế dành nhiều lời khen, ca ngợi phong cách duy mỹ và những cảm giác tinh tế, đa giác quan mà bộ phim tạo nên. Trên chuyên trang Rotten Tomatoes, 4 cây bút uy tín của các tờ báo, trang tin lớn như Hollywood Reporter, Times (UK), Variety và Guardian đều chấm điểm "cà chua tươi" (điểm tích cực).

Cây bút Jordan Mintzer (Hollywood Reporter) ví bộ phim như một bức tranh tuyệt đẹp mà người ta có thể "bỏ vào bụng". Ông viết: "Phim đã khắc họa cảm giác ngon lành từ các món ăn, giống như một bức tranh ăn được, kết hợp kỳ quan ẩm thực với câu chuyện tình như cổ tích đầy xúc động của tuổi trung niên".

Trong khi đó, Tờ Guardian khen phim có nhiều cảnh quay đẹp mắt, toát lên sự quyến rũ và tinh tế. Hollywood Reporter đánh giá cao diễn xuất của cặp diễn viên chính. Còn trang Deadline nhận xét có cách kể chuyện độc đáo, thành công khi tôn vinh các giác quan trong trải nghiệm ẩm thực.

Nhận được vô vàn lời khen, "Muôn vị nhân gian" doanh thu 1,1 tỷ đồng tại Việt Nam

Ngày 22/3, phim đã chính thức khởi chiếu tại các cụm rạp Việt Nam. Trước đó, sự kiện ra mắt phim "Muôn vị nhân gian" ở thành phố Hồ Chí Minh có sự tham dự của đạo diễn Trần Anh Hùng và nghệ sĩ Trần Nữ Yên Khê đã thu hút đông đảo khách mời là các đạo diễn đình đám, nhà làm phim, diễn viên đình đám.

Tại buổi chiếu ra mẳt, đạo diễn Charlie Nguyễn chia sẻ: "Kêu gọi tất cả mọi người yêu điện ảnh, đây là một bộ phim các bạn sẽ vô cùng thích thú, mê hoặc trong nhà bếp. Anh Hùng đã làm một bộ phim khiến cho mình choáng". 

Đạo diễn Vinh Sơn cho biết: "Bộ phim rất nhiều cảm xúc đối với tôi trong lúc này". Trong khi đó, đạo diễn Aaron Toronto hé lộ: "Bộ phim nói rất sâu về ý nghĩa cuộc sống. Làm sao tìm được hạnh phúc? Mình cảm thấy rất xúc động". 

Đạo diễn Võ Thanh Hòa khẳng định: "Bộ phim thú vị thực sự. Tất cả mọi đồ đạc, chi tiết quá đẹp, quá mềm mại".

Tuy nhiên theo thống kê từ trang Box Office Vietnam thì doanh thu của "Muôn vị nhân gian" khá khiêm tốn dù được xếp tương đối nhiều suất chiếu. 

Cụ thể, sau gần 4 ngày ra rạp, doanh thu của bộ phim do đạo diễn Trần Anh Hùng dàn dựng chỉ đạt khoảng hơn 1,1 tỷ đồng. Phim chỉ đem về cho nhà sản xuất và đơn vị phát hành khoảng gần 120 triệu đồng nhờ bán được hơn 1.400 vé qua 251 suất chiếu.

Đây được xem là con số khá khiêm tốn với một tác phẩm điện ảnh được đánh giá cao về giá trị nghệ thuật và từng gây ấn tượng tại nhiều sân chơi điện ảnh tầm cỡ và uy tín thế giới.

Những thước phim tinh tế, khơi gợi mọi giác quan

Quay trở lại tác phẩm này, đạo diễn đã làm tốt vai trò kể chuyện qua hình ảnh. Hầu hết các cảnh quay trong phim đều được thực hiện ở căn bếp của Eugenie. Trần Anh Hùng không bám vào các cách kể chuyện quen thuộc đã trở thành lối mòn. Khi nhìn lướt qua, bối cảnh khá nhàm chán, chật chội, nhưng đạo diễn gốc Việt rất biết cách sắp đặt, sáng tạo để các cảnh quay trở nên sinh động, đậm tính nghệ thuật.

Các câu chuyện nhỏ trong phim như được cố tình sắp xếp một cách lộn xộn có chủ đích. Các tình tiết xoay quanh nhóm nhân vật chính vô cùng dễ đoán nhưng vẫn mang đến nhiều bất ngờ thú vị cho khán giả khi xem.

Trong một bài phỏng vấn, Trần Anh Hùng nói rằng, anh muốn khán giả có thể nhìn lại chính đời sống của họ qua những tác phẩm của mình, qua câu chuyện về tình yêu và sự mất mát. Bởi lẽ cuộc sống luôn có những điều ta vô tình đánh mất mà không hay biết.

Qua ống kính liên tục chuyển động, người xem choáng ngợp bởi sự đầy ứ những nguyên liệu và công đoạn nấu ăn. Máy quay cứ thế mà luồn xuống, lặn theo và zoom sát vào Eugenie đang sàng, đốt lửa, kho, gạn nước, nướng thịt, đánh kem, bày đĩa, vẩy sốt, lau ly và nhiều công đoạn nữa.

Bước ra ngoài là không gian xanh mướt của đồng cỏ, của rừng cây, của các mảnh vườn trồng hoa màu, cân bằng lại với sự ấm nóng nơi gian bếp của gia chủ. Đặc biệt hơn, Trần Anh Hùng đã đưa nhân vật đi qua 4 mùa xuân, hạ, thu, đông, với bối cảnh thay đổi liên tục, nhưng vẫn đảm bảo không gây rối mắt.

Trên trang của Screen Daily, nhà phê bình Tim Grierson nhận xét những món ăn được quay một cách tinh xảo, nhưng bộ phim đầy tinh tế này còn mời chúng ta nhìn xa hơn để thưởng thức thú vui thường ngày - những thứ mà chúng ta có thể đã coi nhẹ.

Không chỉ vậy, kỹ năng của đạo diễn Trần Anh Hùng là kỹ năng của một đầu bếp nấu sốt bậc thầy. Sự hài hước trong nhịp phim của Trần Anh Hùng thể hiện qua những phân cảnh nấu ăn dài, điểm xuyết bằng những hành động gợi tính nhục dục. 

Các phân cảnh hào nhoáng nhất thì gần như không có lời thoại, chúng là các shot ASMR khi thìa kêu leng keng, nồi đồng bốc hơi, rượu rót ộc xuống, tiếng đồ sứ va vào nhau,…

Đáng chú ý, các cảnh quay nấu nướng trong tác phẩm đều được thu tiếng trực tiếp, do Trần Anh Hùng muốn âm thanh lẫn hình ảnh phải có sự sống động. Nhà làm phim không sử dụng mô hình thức ăn giả giống một số phim về ẩm thực.

Cách xử lý kịch bản của Trần Anh Hùng ở nửa cuối phim khiến người xem nghẹn lại, kết phim khó đoán, buồn nhưng thuyết phục. Nhiều thông điệp, lời thoại khiến cho người xem phải suy nghĩ sâu sắc về tình yêu, tình bạn và cuộc sống đã được gửi gắm trong tác phẩm.

Trần Anh Hùng, 61 tuổi, sang Pháp định cư sau 1975. Anh theo học trường điện ảnh danh tiếng École Louis-Lumière. Đạo diễn từng nhận giải Camera Vàng tại Liên hoan phim Cannes 1993 với tác phẩm "Mùi đu đủ xanh" và bộ phim cũng được đề cử Oscar hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc. Bên cạnh đó, những bộ phim làm nên tên tuổi đạo diễn gồm "Mùa hè chiều thẳng đứng", "Và anh đến trong cơn mưa", "Rừng Na Uy", "Vĩnh cửu".

Từ trước đến nay, đạo diễn Trần Anh Hùng vẫn luôn được xem là niềm tự hào của điện ảnh Việt. Dù không phải đại diện chính thức, song chính ông, với những tác phẩm nói tiếng Việt của mình, đã đưa đất nước lẫn con người Việt Nam đến hầu hết các liên hoan phim danh giá trên thế giới.