Quy hoạch tuyến vận tải loại bỏ “xin-cho”

Quy hoạch các tuyến vận tải hành khách cố định liên tỉnh nhằm tạo sự minh bạch, bình đẳng giữa các doanh nghiệp vận tải. - Ảnh: Ngô Vinh

Lần đầu tiên Bộ GTVT chỉ đạo quy hoạch chi tiết các tuyến vận tải hành khách cố định liên tỉnh. Đây được xem là một bước đột phá để tạo sự minh bạch, bình đẳng giữa các doanh nghiệp vận tải và hạn chế tối đa tình trạng “xin - cho” khi cấp phép tham gia tuyến.

Công khai luồng tuyến để định hướng phát triển

Theo bà Phan Thị Thu Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Vận tải (Bộ GTVT), hiện nay trên cả nước có 6.378 tuyến vận tải hành khách cố định. Cự ly trung bình của mỗi tuyến là 245 km, trong số này chiếm đến 60% là các cự ly có chiều dài tuyến dưới 300 km, tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn.

Trên thực tế, hoạt động lĩnh vực này đang tồn tại rất nhiều bất cập, đáng kể nhất là chưa có quy hoạch các tuyến vận tải hành khách cố định. Bên cạnh đó, tình trạng trùng tuyến dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp và tiềm ẩn nhiều nguy cơ TNGT. Đặc biệt, việc trao đổi thông tin giữa các Sở GTVT địa phương chưa bảo đảm, gây khó khăn trong công tác quản lý cũng như phiền hà cho doanh nghiệp vận tải. Một số Sở GTVT chưa có quy hoạch bến xe cũng gây khó khăn cho các Sở khác đề nghị quy hoạch tuyến. Trên một số tuyến còn xảy ra tình trạng cung vượt cầu… Trước những bất cập và khó khăn trên, việc lập, phê duyệt và triển khai đề án Quy hoạch chi tiết tuyến vận tải hành khách cố định liên tỉnh đường bộ toàn quốc đến năm 2020 là rất cấp thiết.  

Theo ông Nguyễn Văn Quyền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ VN, đây là lần đầu tiên Bộ GTVT chỉ đạo quy hoạch các tuyến vận tải hành khách cố định liên tỉnh. Lâu nay, chúng ta thực hiện quản lý tuyến theo cơ chế thị trường. Có nghĩa là để đơn vị kinh doanh vận tải tự nghiên cứu thị trường. Ở đâu có nhu cầu vận tải thì đề xuất các Sở GTVT xem xét chấp thuận hoặc đề nghị lên Tổng cục Đường bộ VN chấp thuận. Điều này khiến vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước rất mờ nhạt.

“Để tránh tình trạng các doanh nghiệp phát triển manh mún, cung vượt cầu, việc đặt ra là phải làm rõ nét hơn vai trò quản lý Nhà nước. Trong đó, việc quy hoạch tuyến vận tải rất quan trọng. Để một tuyến vận tải hoạt động có hiệu quả, phải có lưu lượng hành khách đủ lớn. Vì thế, cần làm sao dự báo được lưu lượng hành khách trên tuyến. Đây là việc rất khó khăn nên các Sở GTVT phải có vai trò quan trọng vì chỉ Sở GTVT mới nắm bắt được quy mô dân cư, phát triển đô thị, đặc thù kinh tế, du lịch, văn hóa, tăng trưởng GDP của địa phương như thế nào. Dự thảo quy hoạch tuyến lần này trên tinh thần làm cho rõ nét hơn vai trò quản lý Nhà nước để định hướng cho phát triển vận tải hành khách, tránh tình trạng phát triển quá manh mún, phát triển quá nhiều dẫn đến cung vượt cầu, gây rối loạn môi trường kinh doanh vận tải”, ông Quyền nói.

Theo ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam, tới đây hàng năm các Sở GTVT sẽ công bố trên tuyến này có bao nhiêu xe, lưu lượng xe cần thiết trên tuyến như thế nào để các doanh nghiệp biết được nhu cầu thực tế khi đầu tư tham gia kinh doanh vận tải, tránh tình trạng cứ chạy chọt, xin xỏ nơi này nơi kia,… “Quy hoạch sẽ giải quyết được một bước, tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh, xóa bỏ cơ chế xin cho hiện nay”, ông Thanh bày tỏ.

Sẽ đấu thầu các tuyến vận tải

Ông Nguyễn Văn Thanh cũng cho rằng, trong thời gian tới, khi mở tuyến mới, phải tiến hành đấu thầu, kể cả các tuyến hiện nay có lưu lượng lớn cũng nên đưa ra để nghiên cứu đấu thầu. Việc đấu thầu công khai sẽ khiến các doanh nghiệp phải nâng cao chất lượng dịch vụ, lựa chọn được các doanh nghiệp đủ năng lực. Qua đó, vừa tạo ra tính công khai minh bạch, đảm bảo trật tự ATGT trên tuyến và thể hiện được vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước.

Đề cập vấn đề quản lý Nhà nước đối với hoạt động vận tải, ông Nguyễn Văn Quyền cho rằng, đã đến lúc cần tăng cường hơn nữa quản lý Nhà nước về vận tải, đặc biệt là vận tải hành khách. Làm đậm nét vai trò quản lý Nhà nước không có nghĩa là triệt tiêu quyền chủ động của đơn vị kinh doanh mà phải tôn trọng quyền chủ động của đơn vị kinh doanh. Cơ quan quản lý Nhà nước chủ động xây dựng quy hoạch tuyến và định kỳ hàng năm bổ sung. Trong quá trình đề nghị bổ sung phải lấy ý kiến của doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải được quyền nghiên cứu thị trường và đề xuất tuyến vì doanh nghiệp vận tải hoạt động trên tuyến nhiều hơn và có bộ máy khảo sát thị trường trước khi đề xuất.

Bên cạnh đó, ông Quyền cũng cho rằng, cần thống nhất quan điểm chung trong quản lý để tránh tình trạng xin - cho, bằng cách cập nhật đầy đủ, chuẩn xác các thông tin trên tuyến và ít phải bổ sung thì sẽ hạn chế được cơ chế xin - cho. Sau này khi đã công bố công khai quy hoạch, đến năm có tuyến mới các doanh nghiệp sẽ chủ động chuẩn bị về phương tiện, điều kiện kinh doanh để tham gia. Khi các doanh nghiệp nghiên cứu đề xuất tuyến mới thì vẫn bổ sung chứ không phải đã công bố quy hoạch là đóng.

“Cần giải quyết hài hòa giữa tăng cường quản lý Nhà nước với khuyến khích tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở mang kinh doanh. Chủ trương chung là quy hoạch lần này phải mang tính động và mở. Động là điều chỉnh hàng năm, còn mở là tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển” - ông Quyền cho biết.

Không quy hoạch tốt, hoạt động vận tải dễ "trăm hoa đua nở"