Sách giả, sách lậu lộng hành: Lẽ nào bó tay?

Thiệt hại nặng nề vì sách lậu

Phía công ty sách Huy Hoàng Book vừa bức xúc khi bộ sách “Cơ thể tự chữa lành” do đơn vị nắm bản quyền bị in lậu, được đăng bán công khai trên mạng xã hội với giá rẻ.

Đáng nói, đây là bộ sách mà công ty đã phải trả chi phí tác quyền rất cao và công tác để xuất bản, ra mắt được bộ sách không hề dễ dàng. Từ các khâu dịch thuật, hiệu đính, biên tập, thiết kế, dàn trang, xin giấy phép, in ấn… cũng mất gần 4 năm. Hiện tại, bộ sách mới được ra mắt 5/6 cuốn nhưng sách lậu đã bán cả combo 5 cuốn.

Theo lời bà Nguyễn Lê My Hoàn, Giám đốc xuất bản của Huy Hoàng Book, điều này gây tổn thất rất lớn với công ty, ảnh hưởng tới doanh thu bán sách.

Bà Hoàn cho hay, khi mua tác quyền, đơn vị đã phải dự kiến số lượng bán và trả luôn toàn bộ tác quyền cho chủ sở hữu. Những cuốn càng nổi tiếng, tiền tác quyền càng cao. Khi sách thật chưa kịp bán, sách lậu đã ra ào ào gây ảnh hưởng lớn tới số lượng sách bán.

Trong khi đó, khoảng 6 tháng -1 năm, công ty phải báo cáo cho chủ sở hữu về số lượng sách bán ra. Nếu không đạt con số dự kiến ban đầu, chủ sở hữu có thể không ký tiếp hợp đồng hoặc họ tăng giá bán bản quyền. Điều này khiến việc mua bản quyền sách càng trở nên khó khăn.

Có lẽ không riêng Huy Hoàng Book, sách lậu, sách giả vẫn là vấn nạn mà các nhà xuất bản bao năm qua phải đau đầu. First News Trí Việt bị in lậu hàng nghìn đầu sách. Ông Nguyễn Văn Phước - Giám đốc First News - Trí Việt từng chia sẻ với Báo Giao thông, những cuốn bị lậu nhiều nhất là sách bán chạy như “Đắc Nhân tâm”, “Hạt giống tâm hồn”, “Quà tặng diệu kỳ”... gây tổn thất cho đơn vị hàng tỷ đồng.

Ngoài ra, Các NXB Trẻ, NXB Kim Đồng… cũng không ít lần bị in lậu sách. Ngay cả những NXB sách mang tính chuyên biệt như NXB Giao thông vận tải, Giáo dục cũng chung số phận.

Ông Nguyễn Minh Nhật – Giám đốc NXB Giao thông vận tải cho biết, có lúc, đơn vị này đi cùng các đoàn thanh tra, bắt được cả tấn sách lậu. Tình trạng sách lậu, giả tràn lan cũng khiến NXB thiệt hại nặng về doanh thu. “Nếu chúng tôi thầu hết cả nước, có thể được lợi nhuận được 10, nhưng khi có sách lậu, lợi nhuận thu về chỉ được khoảng 2-3. Điều này rất thiệt thòi cho NXB”, ông Nhật ngậm ngùi.

Nhiều nguy cơ tiềm tàng

Theo những người trong nghề, sách lậu thường không có tem chống sách giả, phần chữ in nhòe, các nét vẽ không không nét, chất lượng giấy thấp, đóng gáy lởm chởm… Tuy nhiên, cũng có không ít sách giả, sách lậu được làm tinh vi tới mức không phải ai cũng nhận biết được. Các đầu sách lậu này vẫn để nguyên tên nhà xuất bản nên nhiều trường hợp khi độc giả phản ánh chất lượng sách, chính nhà xuất bản lại phải “chịu trận”.

Chưa kể, việc sách lậu tràn lan làm tiềm tàng nhiều nguy cơ. Bà Hoàn nhận định, khi các NXB không sống nổi sẽ kéo theo sự diệt vong của ngành sách. Lúc đó, không còn những đầu sách hay được ra mắt, đồng nghĩa “đến sách lậu cũng không có để đọc, bởi sách lậu phải dựa trên sách thật”. Thiệt hại về lâu dài vẫn là người đọc.

Nhưng đó chưa phải tất cả. NXB Giao thông vận tải là đơn vị in nhiều cuốn sách về Luật giao thông, về Tài liệu đào tạo dùng cho sát hạch cấp giấy phép lái xe… Theo ông Nhật, khi những cuốn sách về đào tạo bị làm lậu dẫn tới nguy cơ về chất lượng đào tạo bị giảm theo.

“Sách của NXB đôi khi có thể tiếp cận khoảng 10 triệu người. Số lượng người đó nếu tiếp cận phải những sách giả - trường hợp các thông tin về biển báo, luật, đào tạo… trong sách này bị sai - sẽ gây ra những hậu quả về chất lượng đào tạo. Đã có nhiều người gọi điện phản ánh tới NXB vì phát hiện lỗi sai trong sách như Luật giao thông đường bộ. Nhưng sách họ mua là sách lậu”, ông Nhật thổ lộ.

Thiệt hại là thế, nguy cơ là thế nhưng tệ nạn sách giả vẫn hoành hành nhiều năm qua mà chưa bao giờ có thể xử lý dứt điểm. Thậm chí trong thời điểm hiện tại, khi công nghệ phát triển, sách giả còn được bày bán công khai trên các trang mạng xã hội, sàn thương mại điện tử…

Nỗ lực bảo vệ mình vẫn... oải

Lâu lâu, lại có thông tin các cơ quan chức năng lại bắt được hàng tấn, hàng chục tấn sách giả, lậu nhưng điều đó vẫn như “muối bỏ biển”. Cơ sở in lậu này bị bắt, cơ sở khác lại “mọc lên” khiến những người làm sách phải ngậm ngùi chấp nhận “sống chung với lũ” vì công ty không đủ nhân lực để thực hiện và bám sát.

Nhưng các đơn vị vẫn nỗ lực tìm cách bảo vệ mình. NXB Giáo dục có riêng một đội ngũ thực hiện việc đi tìm kiếm sách in lậu để xử lý, Huy Hoàng Book lại ấn report (báo cáo) các trang bán sách lậu trên mạng xã hội, NXB GTVT liên tục đi khảo sát thị trường và dán tem cho các đầu sách và tuyên truyền cho độc giả.

First News - Trí Việt nhiều năm qua kiên trì với việc chống sách giả, sách lậu. Đơn vị này làm đơn kêu cứu tới các cơ quan chức năng, khởi kiện những đơn vị bán sách lậu. Tháng 9/2020, First News từng gây xôn xao với vụ kiện sàn thương mại điện tử Lazada vì lý do tiếp tay tiêu thụ sách giả với nhiều đầu sách của đơn vị này như "Đắc nhân tâm", "Hành trình về phương Đông", "Hạt giống tâm hồn", "Nghĩ giàu và làm giàu", "Đánh thức con người phi thường trong bạn"...

Đến tháng 10/2020, theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), Lazada đã gỡ bỏ và xử lý 8 gian hàng bán sách giả.

Có thể thấy, mỗi đơn vị đều tìm những cách riêng để bảo vệ nhưng họ đều thừa nhận, tình trạng “quốc lậu” này xử lý không xuể, một thời gian rồi lại đâu vào đó. Đây thực sự là một “cuộc chiến không cân sức” của các nhà sách, nhà xuất bản. Đáng nói, không chỉ sách giấy, tình trạng làm lậu còn ở nhiều hình thức từ ebook, sách nói… trong sự phát triển của công nghệ số.

Nói chấp nhận "sống chung với lũ" nhưng những người làm xuất bản vẫn chưa bao giờ ngơi nghỉ trong công cuộc tìm cách bảo vệ mình. Tuy nhiên, thứ duy nhất để họ có thể chiến thắng có lẽ là sự liên kết, chung tay của toàn xã hội. Không chỉ có các NXB, nhà sách tự bảo vệ mình, các cơ quan ban ngành kiên quyết và tích cực xử lý mạnh tay thì sự chung tay của các độc giả cũng là điều vô cùng quan trọng.

Khi người đọc còn ham rẻ, khi sức tiêu thụ của sách lậu còn được nhiều, đồng nghĩa vấn nạn này vẫn còn khó dẹp bỏ. Tới nỗi, Giám đốc xuất bản của Huy Hoàng Book phải thừa nhận giờ bà chỉ còn biết đi “năn nỉ” bạn đọc hãy là người tiêu dùng thông thái.

Đọc cuốn sách dành cho những người bình thường hạnh phúc nhất thế gian