Vì sao bị bão cytokine tấn công bệnh nhân Covid-19 dễ tử vong?

Hỏi:

Tôi nghe nói nhiều đến nguyên nhân khiến bệnh nhân Covid-19 nguy kịch, dễ tử vong là do cơn bão cytokine tấn công. Vậy, mong bác sĩ giải thích kỹ hơn về điều này? Cảm ơn bác sĩ!

Hoài Nam (Hà Nội)

BS. Đỗ Ngọc Sơn, Khoa Hồi sức tích cực, BV Bạch Mai trả lời:

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy hô hấp nặng và tử vong nhanh chóng ở bệnh nhân Covid-19 là do hiện tượng cơn bão cytokine (Cytokine storm).

Khi virus xâm nhập cơ thể, các tế bào lympho T nhận diện virus, tiết ra các cytokine để kích hoạt hệ miễn dịch hoạt động, lympho B sản xuất ra kháng thể, lympho T khác thì tăng sinh để trực tiếp bắt giữ virus, các bạch cầu được thu hút đến nơi có virus, các mạch máu được mở rộng để chuyên chở vật chất đến nơi chiến đấu với virus…

Tất cả các hoạt động này có được là do vai trò của các cytokine.

Sự đề kháng của cơ thể lớn dần và virus bị ức chế dần, sau 7 - 10 ngày bệnh nhân loại bỏ được hoàn toàn virus ra khỏi cơ thể và khỏi bệnh.

80% bệnh nhân khỏi bệnh một cách êm ả như vậy, sau vài ngày nóng sốt đau họng. Tuy nhiên, 20% người bệnh còn lại không được suôn sẻ như thế. Nhiều người trong số đó trở nặng, xảy ra cơn bão cytokine.

Theo một cách chưa rõ ràng, hệ miễn dịch bị kích thích quá mức, các cytokine tràn ngập trong máu, như một cơn bão… gây nên các các phản ứng viêm, đông máu, giảm bạch cầu lympho, thâm nhiễm tế bào đơn nhân các cơ quan.

Phản ứng viêm quá mức xảy ra, đặc biệt tại phổi. Các phế nang xung huyết, tràn ngập dịch viêm, thành phế nang dày lên, giảm sức căng bề mặt, các mao mạch xung huyết.

Tất cả cản trở hấp thụ oxy khiến oxy trong máu giảm thấp. Tuy nhiên có điều kỳ lạ là mặc dù oxy máu giảm thấp nhưng người bệnh không nhận thức được tình trạng này.

Cơn bão cytokine kích hoạt tình trạng tăng đông máu, làm đông máu rải rác khắp các mao mạch phổi, tắc nghẽn lượng máu đến các phế nang, dẫn đến trao đổi oxy càng tồi tệ thêm.

Hậu quả là hai lá phổi sũng nước, đông đặc lại. Lúc này người bệnh khó thở rất nặng, môi và đầu ngón chân, ngón tay tím tái, người bệnh rất mệt há mồm ra thở, nhịp thở trên 30 lần/phút, nặng nữa thì lú lẫn hôn mê.

Đo bão hoà oxy máu thấy xuống thấp. Nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ tử vong. Trên phim X-quang người ta thấy hình ảnh hai lá phổi trắng xóa.

Cách duy nhất có thể cứu được bệnh nhân lúc này là sử dụng ECMO (chạy tim, phổi nhân tạo) và lọc hấp phụ cytokine, đợi cho cơn bão cytokine qua đi và phổi bệnh nhân dần hồi phục.

Không xét nghiệm Covid-19 lao động tiêm đủ liều vaccine, F0 khỏi bệnh