Nhận diện rủi ro lớn

Sáng 11/6, Quốc hội thảo luận tại tổ về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025; Dự thảo nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam và dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh.

Tham gia phát biểu tại tổ về dự thảo nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, Chính phủ đã nhận diện rõ những rủi ro lớn khi xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam và chuẩn bị kỹ giải pháp để kiểm soát.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, mục đích lớn nhất của việc thành lập trung tâm tài chính quốc tế là huy động nguồn vốn từ quốc tế để phục vụ phát triển kinh tế trong nước, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng rất cao của Việt Nam trong khi ngân sách hạn hẹp. Tuy nhiên, có hai rủi ro lớn phải đối mặt. Trước hết là rủi ro từ dòng vốn ngắn hạn.

"Nếu nguồn vốn ngoại tệ huy động từ trung tâm tài chính phát triển đất nước mà không quản lý chặt chẽ và các nhà đầu tư chuyển tiền vào rồi rút ra nhanh chóng thì rất nguy hiểm, có thể gây hỗn loạn thị trường, thậm chí xảy ra khủng hoảng tài chính như kinh nghiệm của Thái Lan năm 2008", ông Thắng phân tích.

Bên cạnh đó là rủi ro sức ép về tỷ giá khi nhà đầu tư chuyển tiền đầu tư vào các dự án. Khi nhà đầu tư chuyển tiền đầu tư các dự án, phải chuyển đổi ngoại tệ sang tiền đồng. Lúc thanh toán, họ lại có nhu cầu chuyển thành USD hoặc ngoại tệ khác. Thời điểm đó có thể tạo sức ép tăng tỷ giá.

Bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định, Chính phủ đã lường trước và chuẩn bị rất kỹ lưỡng để kiểm soát những rủi ro trên.

Trong 8 nghị định sắp ban hành, cơ quan soạn thảo đã đưa ra những giải pháp, trong đó ưu tiên huy động nguồn vốn trung và dài hạn từ trung tâm tài chính cho kinh tế của Việt Nam.

Các nhà đầu tư sẽ được khuyến khích đầu tư dài hạn, đơn cử như đầu tư trái phiếu ít nhất từ 5, 10, 15 năm. Qua đó, chúng ta lường trước được nhu cầu chuyển đổi ngoại tệ tại những thời điểm đáo hạn.

Nếu kiểm soát tốt rủi ro, việc thành lập trung tâm tài chính chỉ có hai khả năng: Hiệu quả ít hoặc hiệu quả nhiều.

Nếu làm tốt, có cơ chế chính sách nổi trội, tuân thủ thông lệ quốc tế, sẽ thu hút được nhiều vốn và thành công lớn. Ngược lại, nếu chỉ huy động được một lượng vốn giới hạn, đó vẫn là thành công nhưng ở quy mô nhỏ hơn.

Kiểm soát rủi ro nhưng không nên bó cứng

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Lê Minh Nam góp ý thêm một số vấn đề cần lưu ý khi xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Theo ông, có hai nhóm vấn đề lớn. Trước hết, cần đảm bảo đáp ứng những điều kiện cần thiết nhằm tổ chức, vận hành Trung tâm tài chính quốc tế hiệu quả, đạt các mục tiêu đặt ra.

Đầu tiên là cần đặc biệt quan tâm vấn đề hạ tầng công nghệ và kết nối. Việc vận hành trung tâm này đòi hỏi yêu cầu rất cao về hệ thống công nghệ, bao gồm hạ tầng và khả năng kết nối. Đây là yếu tố then chốt, không chỉ để đảm bảo hoạt động vận hành trơn tru, mà còn phải đáp ứng yêu cầu cao về bảo mật.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần sớm ban hành quy định, hướng dẫn nhằm đảm bảo triển khai thực hiện nghị quyết hiệu quả để vừa đáp ứng yêu cầu kết nối quốc tế, vừa đảm bảo tính năng động trong vận hành của trung tâm, vẫn kiểm soát được rủi ro tiềm ẩn.

Vấn đề khác cần quan tâm là đầu tư và lựa chọn nguồn nhân lực phục vụ công tác quản lý, điều hành, vận hành trung tâm.

"Đây là một mô hình mới, rất năng động, yêu cầu trình độ cao. Nếu nhân lực không đáp ứng sẽ dẫn đến những hệ lụy không tích cực", ông Nam nói.

Ngoài ra, cần có đầu mối quản lý, kiểm soát chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị vận hành, đảm bảo hiệu lực, hiệu quả.

Nhóm vấn đề thứ hai, ông Nam nêu ra là quản lý rủi ro. "Theo kinh nghiệm từ các trung tâm tài chính quốc tế, một số rủi ro có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng như khủng hoảng tài chính, rửa tiền, thất thoát vốn hoặc rủi ro trong hoạt động. Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế - Tài chính cũng nêu rất rõ những vấn đề này. Do đó, cần đặc biệt quan tâm để có các giải pháp kiểm soát chặt chẽ và chủ động", Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính nói.

Nếu quá thiên về kiểm soát, có thể dẫn đến "bó cứng" hoạt động, nhưng nếu có cơ chế kiểm soát chủ động, linh hoạt sẽ tạo yên tâm cho quá trình vận hành.

"Chúng ta không nên xem cơ chế kiểm soát như "phanh xe" để kìm hãm chuyển động, mà cần hiểu hệ thống "phanh" tốt sẽ giúp chúng ta tự tin hơn khi vận hành ở tốc độ cao. Như vậy, việc trang bị các công cụ, cơ chế kiểm soát phù hợp sẽ giúp giảm thiểu rủi ro, tránh hệ lụy phát sinh ngoài ý muốn", ông Nam phân tích thêm.

Tại tổ Hà Nội, đại biểu Nguyễn Thị Lan phân tích một số điều khoản cụ thể trong dự thảo nghị quyết.

Về quy định liên quan chính sách ngoại hối, bà Lan đánh giá các chính sách được nêu trong dự thảo như thành viên được vay/cho vay bằng ngoại tệ với điều kiện báo cáo, khai báo theo quy định; thành viên do nhà đầu tư nước ngoài sở hữu 100% vốn được miễn thủ tục kiểm soát ngoại hối khi chuyển vốn ra nước ngoài… là khá vượt trội so với pháp luật hiện hành.

Đại biểu đề nghị ban soạn thảo cần xem xét có quy định cơ chế kiểm soát dòng tiền rõ ràng để phòng chống rủi ro về rửa tiền, chuyển giá và nên xác định danh mục hoạt động được sử dụng ngoại tệ, tránh lạm dụng hoặc vi phạm chính sách tiền tệ quốc gia.

Về chính sách xuất nhập cảnh, cư trú, lao động, bà Lan cho rằng, dự thảo nghị quyết rất cởi mở về chính sách xuất nhập cảnh, cư trú, lao động đối với chuyên gia và nhà đầu tư như không giới hạn tỷ lệ lao động nước ngoài; đơn giản hóa visa, cấp thẻ cư trú dài hạn (tới 10 năm), miễn giấy phép lao động cho chuyên gia. Đây là những chính sách rất thuận lợi để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao đến làm việc tại trung tâm quốc tế.

Đại biểu Lan lưu ý thêm, khi xây dựng văn bản, quy định pháp luật, Chính phủ và cơ quan chuyên môn cần có quy định tiêu chuẩn định lượng rõ ràng cho khái niệm "chuyên gia, nhà khoa học, nhà đầu tư chiến lược".

Hơn nữa, đại biểu nhấn mạnh, Việt Nam có nhiều lợi thế đặc thù so với các quốc gia khác như văn hóa, con người thân thiện, cảnh đẹp, món ăn phong phú cùng sự đổi mới thể chế, pháp lý minh bạch, cần phát huy và khai thác tốt những khía cạnh này.