"Thả nổi" phụ phí, hãng tàu mặc sức tăng?

Phụ phí trở thành nguồn thu chính của hãng tàu

Phát biểu tại cuộc họp, Tổng thư ký Hiệp hội chủ hàng VN Phan Thông cho biết, phụ phí mà các hãng tàu thu của chủ hàng xuất nhập khẩu như THC (phụ phí xếp dỡ tại cảng biển) thay đổi khá đột ngột, gây ảnh hưởng lớn tới các chủ hàng.

Nhấn mạnh hoạt động xuất nhập khẩu đã gặp nhiều khó khăn vì những biến động chính trị thế giới gây cản trở các tuyến giao thông, làm nhiều tuyến hàng hải quốc tế bị cắt đứt, ông Thông cho biết chi phí, thời gian chuyển hàng đều tăng mạnh.

Khó khăn chồng chất khó khăn khi vào tháng 2, các hãng tàu tăng giá THC sau khi Thông tư 39/2023 của Bộ GTVT có hiệu lực và mức giá dịch vụ xếp dỡ container tăng khoảng 10%.

Đáng nói, trong khi mức tăng của cảng không nhiều so với các chi phí của cảng thì mức phí THC lại tăng rất mạnh.

"Thông báo tăng phí của hãng tàu có rất nhiều bất cập. Có nơi thông tin không được cập nhật, dẫn tới tình trạng hãng tàu và chủ hàng không có sự liên thông. Các chủ hàng gần như bị sức ép vì các chủ hàng VN còn nhỏ lẻ, không có tiếng nói", Tổng thư ký Hiệp hội chủ hàng VN nói và cho rằng hãng tàu cần đưa ra mức giá phù hợp để các bên kinh doanh có lãi, nhưng vẫn hỗ trợ lẫn nhau.

Ngoài giá cước, phụ phí, ông Thông cho rằng các hãng tàu còn có những khoản tăng bất hợp lý. Một số phụ phí thường chỉ thu theo tính đột biến như phí mất cân bằng container, phụ phí khí thải... nhưng hiện nay lại đi theo giá cước.

"Tôi cho rằng nhà nước cần xem xét, điều chỉnh các quy định pháp lý liên quan trong đó có việc đưa phụ phí vào danh mục phải kê khai", ông Thông nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, Phó chủ tịch Hiệp hội chủ tàu VN Phạm Quốc Long thông tin: Theo thông lệ quốc tế, phí THC sẽ dành 80% để trả phí bốc xếp cho cảng, nhưng tại Việt Nam mới trả được khoảng 40%.

"Phụ phí là nguồn thu của hãng tàu, đôi khi cũng là nguồn thu chính vì có một số tuyến tàu cạnh tranh lớn, giá cước có thể âm thì phụ phí như THC, phí mất cân bằng, phí nhiên liệu... sẽ là nguồn thu trong những biến động về giá cước", ông Long nói và cho rằng khi Thông tư 39 được thông qua với mức điều chỉnh khoảng 10% thì các hãng tàu cũng tăng phụ phí.

Thế nhưng, các hãng tàu tăng khoảng 3 lần so với giá điều chỉnh bốc xếp khiến các chủ hàng chịu nhiều thiệt thòi.

Ông Lê Quang Trung, Phó tổng giám đốc Tổng công ty Hàng hải VN (VIMC) thông tin gần 100% sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu của VN được vận tải bằng các hãng tàu nước ngoài, chủ yếu là 10 hãng tàu lớn.

Theo ông Trung, có nhiều lý do hãng tàu tăng phụ phí trong đó có việc một số hãng tàu phải cố gắng duy trì, đảm bảo thời gian giao hàng trong điều kiện tàu không thể chạy qua kênh đào Suez, ảnh hưởng tới cam kết thương mại.

Dù vậy, vẫn có tình trạng "dậu đổ bìm leo". Việc tăng giá dường như chưa có cơ chế minh bạch, rõ ràng. Từ đây, ông Trung thống nhất quan điểm cho rằng cần xem xét hành lang pháp lý để có cơ chế quản lý các mức phụ thu của hãng tàu sao cho phù hợp.

Thông tin thêm, ông Trung cho biết: Theo quy định hiện hành, hãng tàu chỉ cần niêm yết giá trước 15 ngày khi điều chỉnh. Nếu chỉ niêm yết, kê khai giá sẽ khó để có được cơ sở tính toán thực chất.

"Cần xem xét sòng phẳng, minh bạch, so sánh cơ chế luật pháp của Việt Nam với quốc tế, lưu ý đối tượng cần xem xét, quản lý như thế nào phù hợp. Đồng thời, cần tăng năng lực cạnh tranh của chính các chủ hàng, các doanh nghiệp tham gia chuỗi logistics để đưa ra các giải pháp tổng thể, cũng như phát triển đội tàu vận tải biển quốc tế, đảm bảo tính tự lực tự cường, không bị phụ thuộc vào các hãng tàu nước ngoài", ông Trung nhấn mạnh.

Kiểm soát chặt việc tăng phụ phí của hãng tàu

Là hãng tàu có mức tăng phí THC khoảng 15%, ông Nguyễn Trung Dũng, đại diện hãng tàu Yangming tại Hà Nội lý giải: Thời qua, các hãng tàu gặp nhiều khó khăn, kinh doanh dưới mức hòa vốn. Trong khi thế giới có nhiều biến động gây khó khăn cho các hãng tàu. Việt Nam cũng là nước xuất siêu nên lượng container luôn thiếu.

Những khó khăn về tài chính là lý do các hãng tàu tăng các phụ phí để cân đối lại. Tuy nhiên, ông Dũng nói yếu tố tăng phí cần nhìn nhận khách quan, vì một số tuyến các khách hàng phải trả đầy đủ phụ phí, thậm chí có tuyến không phải trả phí.

Trong khi đó, đại diện hãng tàu MSC giải thích, các hãng tàu có nhiều năm bị thua lỗ nên khi thị trường tăng, hãng tàu cũng tăng giá.

"Hãng tàu cũng chịu nhiều sức ép về chi phí vì tình hình thị trường. Mức tăng giá theo mức tăng của giá dịch vụ cảng biển và điều này hoàn toàn là công bằng. Tất nhiên, vẫn có một số đại lý tranh thủ tăng khi các hãng tàu còn tăng chưa tới mức như vậy", đại diện MSC nói.

Bà Hoàng Thị Hồng, quản lý văn phòng Hải Phòng của hãng tàu CU Lines khẳng định, mỗi hàng tàu sẽ có cơ chế điều chỉnh phụ phí khác nhau. Hãng CU thời gian qua có tăng khoảng 10% phụ phí THC.

Việc tăng dựa trên các dịch vụ mà hãng tàu cung cấp và mức tăng giá được quyết định bởi tổng công ty tại nước ngoài sau khi cân nhắc, nghiên cứu các yếu tố thị trường.

Theo bà Hồng, hãng tàu CU Lines chưa bao giờ có ý tận thu tại Việt Nam. "Hãng luôn xác định Việt Nam là thị trường được ưu tiên hàng đầu. Chúng tôi cam kết luôn đồng hành cùng các doanh nghiệp, theo dõi và thực thi các quy định của Nhà nước", bà Hồng nhấn mạnh và cam kết sẽ xem xét lại các vấn đề về phí, phụ phí để luôn có mức điều chỉnh hợp lý.

Là hãng tàu hiếm hoi không tăng phí THC thời gian qua, đại diện hãng tàu Maersk Lines tại Việt Nam thông tin, hãng vẫn đang xem xét, nghiên cứu thị trường, nhu cầu của khách hàng và việc cung cầu. Các phụ phí của hãng đều được quyết định ở cấp vùng.

Đại diện Maersk Lines bày tỏ mong muốn bình ổn thị trường, nhưng khẳng định nếu có kế hoạch tăng phí THC, hãng sẽ đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật, gửi các thông báo tới Cục Hàng hải VN và các cơ quan, đơn vị liên quan.

Theo ông Lê Đỗ Mười, Cục trưởng Cục Hàng hải VN, phí và phụ phí của các hãng tàu hiện nay đang thả nổi theo thị trường. Mức giá, phí tùy mức kinh doanh của các hãng tàu để xác định phụ thu.

Từ đây, ông Mười đề nghị các hãng tàu cần xem xét lại và có những điều chỉnh để cân bằng, phù hợp, hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam.

Đồng thời, lãnh đạo Cục Hàng hải VN kêu gọi các hãng tàu cùng đồng lòng giảm các phụ phí để hỗ trợ các doanh nghiệp Việt, khuyến khích các hãng tàu có giải pháp giảm phụ phí tối đa nhất, hoặc thu ở mức vừa phải để đảm bảo lợi nhuận của hãng tàu.

Ngoài ra, ông Mười cho rằng các hãng tàu và các doanh nghiệp, chủ hàng cần trao đổi, đàm phán để đưa ra các giải pháp hài hòa nhất khi cơ quan quản lý chưa có chế tài và hành lang pháp lý để quản lý. Việc niêm yết các phụ thu của hãng tàu cũng cần minh bạch, công khai.

"Đa số hãng tàu tăng phụ phí đều là các hãng tàu nhỏ, lẻ. Các hãng tàu lớn có khả năng cân bằng các nguồn chi phí tốt hơn nên có thể không tăng hoặc tăng ít phụ phí THC", ông Mười nhận định và nhấn mạnh thời gian tới, Cục Hàng hải VN có thể tổ chức các đoàn thanh kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ các công ty môi giới, đại lý bằng những cơ chế, hành lang pháp lý của VN. Sai ở đâu, xử lý đến đó.